Abstrakt
In this paper the author deals with the problem of compulsory portion, which is the most significant restraint of the freedom of testation. In the Polish succession law the testator may freely decide, who shall inherit his (or her) estate. However the closest members of the family of deceased (such as his children, wife, sometimes further descendants and testator?s parents) have monetary claims against the heir. In this aspect, the Polish law is similar to the German or Austrian succession law. It may be noted, that significant financial liabilities towards the family of the deceased may lead to the serious economic problems of the heir. The possibility and the scope of reducing the compulsory portion by the testator and by the courts are analyzed in the paper. The author considers whether the present law solutions are appropriate and what could make these solutions modern and flexible. The analysis deals mostly with Polish law, but additional comparative observations are presented to help in answering the question about the need for law reform. The author deals inter alia with the problem of partial disinheritance, which may lead to the reduction of the amount of the claim of deceased?s family member. The position of surviving life partner of the testator is also
discussed. Moreover, the article concerns legal provisions, which could be applied by a court in order to adjust liability of legal heir to his personal situation.
Bibliografia
Borysiak W.: Ochrona członków rodziny spadkodawcy na tle historycznoprawnym oraz prawnoporównawczym, Zeszyty Prawnicze UKSW 2008, nr 2, s. 149?189.
Borysiak W. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, t. III, Spadki, pod red. K. Osajdy, Warszawa 2013, s. 1177?1228.
Brzozowski A. (w:) System prawa prywatnego, t. 6, Prawo zobowiązań ? część ogólna, pod red. A. Olejniczaka, Warszawa 2014, s. 1243?1332.
Cámara Lapuente S.: New Developments in Spanish Succession Law, Electronic Journal of Comparative Law 2010, s. 1?35, https://www.ejcl.org/142/art142-9.pdf.
Dethloff N.: The Protection of Children in German Inheritance Law (w:) InheritanceLaw ? Challenges and Reform. A Norwegian-German Research Seminar, Berlin 2013, s. 97?104.
Gwiazdomorski J.: Wydziedziczenie częściowe, Przegląd Notarialny 1949, t. I, s. 433?441, http://jbc.bj.uj.edu.pl/publication/340261/content.
Gwiazdomorski J.: Prawo spadkowe w zarysie, Warszawa 1990.
Jędrzejewska M., Gudowski J. (w:) Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Postępowanie rozpoznawcze, pod red. T. Erecińskiego, Warszawa 2012, s. 22?105.
Justyński T.: Glosa do wyroku SN z 7 IV 2004 r., IV CK 215/03, Państwo i Prawo 2005, z. 6, s. 111?115.
Kerridge R.: Freedom of Testation in England and Wales (w:) The Law of Succession: Testamentary Freedom, eds. M. Anderson, E. Arroyo i Amayueles, Groningen 2011, s. 129?154.
Kordasiewicz B. (w:) System prawa prywatnego, t. 10, Prawo spadkowe, pod red. B. Kordasiewicza, Warszawa 2015, s. 1035?1130.
Kosik J. (w:) System prawa cywilnego, t. IV, Prawo spadkowe, pod red. J.S. Piątowskiego, Wrocław?Warszawa?Kraków?Gdańsk?Łódź 1986, s. 532?567.
Kremis J. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, pod red. E. Gniewka, P. Machnikowskiego, Warszawa 2016, s. 1720?1721.
Królikowski M.: Obliczanie roszczeń i długów związanych z zachowkiem, Rejent 2014, nr 3, s. 28?63.
Księżak P.: Zachowek w polskim prawie spadkowym, Warszawa 2012.
Lichorowicz A.: Glosa do wyroku SN z dnia 19 lutego 1991 r., OSP 1993, z. 4, poz. 84.
Machnikowski P. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, pod red. E. Gniewka, P. Machnikowskiego, Warszawa 2016, s. 623?629.
Madoff R.D.: A Tale of Two Countries: Comparising tle Law of Inheritance in Two Seemingly Opposite Systems, Boston College International and Comparative Law Review 2014, t. 37, http://lawdigitalcommons.bc.edu/iclr/vol37/iss2/4/.
Niedośpiał M.: Glosa do wyroku SN z dnia 19 lutego 1991 r., OSP 1993, z. 1, poz. 2.
Niezbecka E.: Kodeks cywilny. Komentarz, t. IV, pod red. A. Kidyby, Warszawa 2011.
Paliwoda R.: Dopuszczalność dokonywania wydziedziczenia częściowego w polskim prawie spadkowym, Monitor Prawniczy 2013, nr 7, s. 361?369.
Paluch A.: System zachowku w prawie polskim ? uwagi de lege lata i de lege ferenda, Transformacje Prawa Prywatnego 2015, nr 2, s. 5?30.
Panowicz-Lipska J. (w:) System prawa prywatnego, t. 8, Prawo zobowiązań ? część szczegółowa, pod red. J. Panowicz-Lipskiej, Warszawa 2011, s. 3?178.
Piątowski J.S., Kordasiewicz B.: Prawo spadkowe. Zarys wykładu, Warszawa 2011.
Piątowski J., Witczak H., Kawałko A. (w:) System prawa prywatnego, t. 10, Prawo spadkowe, pod red. B. Kordasiewicza, Warszawa 2015, s. 71?211.
Pietrzykowski J. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, t. 3, pod red. J. Pietrzykowskiego, Warszawa 1972, s. 1908?1964.
Pietrzykowski K. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, t. II, pod red. K. Pietrzykowskiego, Warszawa 2015, s. 523.
Pintens W.: Need and Opportunity of Covergence in European Succession Laws (w:) The Law of Succession: Testamentary Freedom, eds. M. Anderson, E. Arroyo i Amayueles, Groningen 2011, s. 3?24.
Pintens W.: Tendencies in European Succession Law (w:) Inheritance Law ? Challanges and Reform. A Norwegian-German Research Seminar, ed. T. Frantzen, Berlin 2013, s. 9?24.
Rott-Pietrzyk E.: Holenderska klauzula rozsądku i słuszności na tle innych uregulowań prawnych (wzór dla polskiego ustawodawcy?), Studia Prawa Prywatnego 2006, nr 3, s. 57?101.
Röthel A.: Law of Succession and Testamentary Freedom in Germany (w:) The Law of Succession: Testamentary Freedom, eds. M. Anderson, E. Arroyo i Amayueles, Groningen 2011, s. 155?166.
Skowrońska-Bocian E.: Testament w prawie polskim, Warszawa 2004.
Witecki J.: Czy według prawa spadkowego dopuszczalne jest wydziedziczenie częściowe, Państwo i Prawo 1949, z. 2, s. 109?110.
Stecki L. (w:) Kodeks cywilny z komentarzem, t. II, pod red. J. Winiarza, Warszawa 1989, s. 830?938.
Strzebinczyk J.: Roszczenia dziadków spadkodawcy według art. 938 i 966 K.C., Nowe Prawo 1980, nr 1, s. 70?80.
Truszkiewicz Z.: Zachowek ze spadku obejmującego gospodarstwo rolne, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego 1993, nr 148.
Vaquer Aloy A.: Freedom of Testation; Compulsory Share and Disinheritance based on Lack ok Family Relationship (w:) The Law of Succession: Testamentary Freedom, eds. M. Anderson, E. Arroyo i Amayueles, Groningen 2011, s. 89?104.
Załucki M.: Wydziedziczenie w prawie polskim na tle porównawczym, Warszawa 2010.
Załucki M.: Przyszłość zachowku w prawie polskim, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2012, z. 2, s. 529?562.
Zoll F. (w:) System prawa prywatnego, t. 6, Prawo zobowiązań ? część ogólna, pod red. A. Olejniczaka, Warszawa 2014, s. 1013?1241.