Słowa kluczowe
set-off defence in the civil proceedings
abuse of the set-off defense in the civil proceedings
Abstrakt
The paper consists of a comparative study of the liquidity of claims? requirement both in substantive and procedural civil law. The author presents the origins of the above-mentioned notion in Roman law, discusses various models of its mplementation in contemporary, representative jurisdictions of continental Europe, as well as in international instruments for harmonization of private law and the Article 2031 of the Polish Code of Civil Procedure, as amended pursuant to the Act of 4 July 2019 amending the Act ? Code of Civil Procedure and some other acts (Journal of Laws of 2019, item 1469). The author focuses on the function of the liquidity requirement, common for all of the examined jurisdictions. This function consists in ensuring the efficiency of proceedings aimed at granting legal protection to the plaintiff?s claim in the event the defendant raises a set-off defense based on a claim which is disputed and unascertained as to its existence and as to the amount. This means that the examination of such set-off defense would entail a significant delay in deciding upon the plaintiff?s claim already determined with regard to its existence and amount in the course of the proceedings. The analysis results in the conclusion that the most appropriate location of the liquidity requirement is the civil procedural law, as opposed to substantive rules governing the set-off. This corresponds with the above-mentioned overriding procedural function, as well as avoids number of serious problems related to the alternative model. The analysis of foreign regulations in light of their historical background and recent developments also justifies a critical evaluation of the solution implemented in the Article 2031 of the Polish Code of Civil Procedure. In conclusion, the author indicates that the optimal device to achieve the goal underlying adoption of this provision is the solution functioning in German law which is based on the mechanism of a conditional judgment (Vorbehaltsurteil).
Bibliografia
Berling E.M.: Die Aufrechnung im internationalen Verfahren vor deutschen Gerichten- im Geltungsbereich der EuGVVO, Hamburg 2015.
Błaszczak Ł.: Nadużycie prawa procesowego w postępowaniu arbitrażowym, Warszawa 2018.
Błaszczak Ł.: Zarzut potrącenia w procesie cywilnym (art. 2031 k.p.c.), Warszawa 2019.
Bucher E.: Kompensation im Prozess: Zurück zum Materiellen Recht (w:) Festschrift für Reinhold Geimer zum 65. Geburtstag, Hrsg. R.A. Schütze, München 2002.
Chantepie G., Latina M.: La réforme du droit des obligations, Commentaire théorique et pratique dans l’ordre du Code civil, Paris 2016.
Commentaries on European Contract Laws, eds. N. Jansen, R. Zimmermann, Oxford 2018.
Cytowski T.: Procesowe nadużycie prawa, PS 2005, nr 5.
Derham R.: The Law of Set-off, Oxford 2003.
Dernburg H.: Geschichte und Theorie der Compensation, Heidelberg 1868.
Dajczak W., Giaro T., Longchamps de Berier R.: Prawo rzymskie. U podstaw prawa prywatnego, Warszawa 2012.
Dissaux N., Jamin C.: Réforme du droit des contrats, du régime général et de la preuve des obligations: (ordonnance n° 2016–131 du 10 février 2016): commentaire des articles 1100 à 1386–1 du code civil, Paris 2017.
Dolinar H.: Zivilprozessrecht, Linz 2013.
Dullinger S.: Handbuch der Aufrechnung, Wien–New York 1995.
Ehrenzweig E.: System des österreichischen allgemeinen Privatrechts, t. II, cz. 1, Das Recht der Schuldverhältnisse, Wien 1928.
Eickhoff W.: Inländische Gerichtsbarkeit und internationale Zuständigkeit für Aufrechnung und Widerklage, Berlin 1985.
Ereciński T.: Nadużycie praw procesowych w postępowaniu cywilnym. Tezy i propozycje do dyskusji (w:) Nadużycie prawa procesowego cywilnego, pod red.P. Grzegorczyka, M. Walasika, F. Zedlera, Warszawa 2019.
Faber N.E.D.: Verrekening, Deventer 2005.
Fages B.: Droit des obligations, Issy-les-Moulineaux 2016.
Fasching H.W.: Kommentar zu den Zivilprozessgesetzen, Band 3, Zivilprozessordnung: §§ 226–460, Wien 1966.
Fenichel Z.: Potrącenie w prawie polskiem (w:) Polskie prawo prywatne i procesowe, Studja, Kraków 1936.
Fountoulakis C.: Set-off Defences in International Commercial Arbitration. A Comparative Analysis, Oxford–Portland–Oregon 2011.
Gernhuber J.: Die Erfüllung und ihre Surrogate sowie das Erlöschen der Schuldverhältnisse aus anderen Gründen, Tübingen 1994.
Gudowski J: Nadużycie prawa procesowego cywilnego w postępowaniu rozpoznawczym (in ampliore contextu) (w:) Nadużycie prawa procesowego cywilnego, pod red. P. Grzegorczyka, M. Walasika, F. Zedlera, Warszawa 2019.
Hasenöhrl V.: Das Obligationenrecht, t. II, Wien 1890.
Jurcewicz W.: Uwagi o zarzucie potrącenia w postępowaniu procesowym (w:) Prawo prywatne i arbitraż. Księga jubileuszowa dedykowana doktorowi Maciejowi Tomaszewskiemu, pod red. J. Poczobuta, A.W. Wiśniewskiego, Warszawa 2016.
Jurcewicz W.: Zarzut potrącenia w projekcie nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego, PiP 2019, z. 2.
Kannengiesser M.N.: Die Aufrechnung im internationalen Privat- und Verfahrensrecht, Tübingen 1998.
Kegel G.: Probleme der Aufrechnung: Gegenseitigkeit und Liquidität rechtsvergleichend dargestellt, Berlin–Leipzig 1938.
Kodeks postępowania cywilnego. Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym. Przepisy przejściowe. Komentarz do zmian, pod red. T. Zembrzuskiego, t. 1, Warszawa 2019.
Kolańczyk K.: Prawo rzymskie, Warszawa 2007.
Koller C.: Aufrechnung und Widerklage im Schiedsverfahren. Unter besonderer Berücksichtigung des Schiedsorts Österreich, Wien 2009.
Kommentar zum Allgemeinen bürgerlichen Gesetzbuch: mit IPR-Gesetz, Ehegesetz, Mietrechtsgesetz, Wohnungseigentumsgesetz, Landpachtgesetz, Konsumenten schutzgesetz, Produkthaftungsgesetz, UN-Kaufrecht: in zwei Bänden. Bd. 1,
§§ 1090 bis 1502 ABGB, Nebengesetze, Hrsg. P. Rummel, Wien 1984.
Krajewski J.: Z zagadnień potrącenia w procesie cywilnym, Palestra 1972, z. 4.
Kubas A.: Nadużycie prawa procesowego — próba oceny ostatnich zmian legislacyjnych, Palestra 2019, z. 11–12.
Kurzkommentar zum ABGB, Hrsg. H. Koziol, P. Bydlinsky, R. Bollenberger, Wien–New York 2007.
Kuźniar A.: Funkcje zarzutu potrącenia w procesie cywilnym, Palestra 1976, z. 4–5.
Litewski W.: Rzymskie prawo prywatne, Warszawa 1999.
Longchamps de Berier R.: Uzasadnienie projektu kodeksu zobowiązań, Warszawa 1936.
Lupoi M.: Civil Procedure in Italy, Alphen aan den Rijn 2018.
Łazarska A.: Zaufanie jako kategoria prawna w procesie cywilnym, PPC 2011, nr 2.
Manowska M.: Postępowanie sądowe w sprawach gospodarczych, Warszawa 2008.
Mańkowski W.: Projekt działu polskiej procedury cywilnej o wyrzeczeniach sądowych (w:) Polska procedura cywilna. Projekty referentów z uzasadnieniem, Czasopismo Prawnicze i Ekonomiczne 1921, nr XIX.
Markiewicz K.: Zasady orzekania w postępowaniu nieprocesowym, Warszawa 2013.
Musielak H.J., Voit W.: Zivilprozessordnung: ZPO. Kommentar, Beck-online 2019.
Okońska A.: Die Widerklage im Zivilprozessrecht der Europäischen Union und ihrer Mitgliedstaaten, Tübingen 2015.
Olaś A.: Dopuszczalność zarzutu potrącenia w postępowaniu cywilnym — uwagi na tle projektu Ministra Sprawiedliwości ustawy o zmianie ustawy — Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw z 27.11.2017 r., PPC 2018, nr 2.
Olaś A.: Zakres uprawnienia do zgłoszenia zarzutu potrącenia w procesie cywilnym w ujęciu podmiotowym, PPC 2019, nr 4.
Olszewski J.: Allgemeines Bürgerliches Gesetzbuch: ABGB = Powszechna Księga Ustaw Cywilnych (Austriacki Kodeks Cywilny): glosariusz, Rzeszów–Wiedeń 2014.
Osajda K.: Nadużycie prawa w procesie cywilnym, PS 2005, nr 3.
Osuchowski W.: Historyczny rozwój kompensacji w prawie rzymskim, Kraków 1970.
Piasecki K.: Nadużycie praw procesowych przez strony, Palestra 1960, z. 11.
Pichonnaz P.: The retroactive effect of set-off (compensatio). A journey through Roman Law to the New Dutch Civil Code, The Legal History Review 2000, nr 4.
Plebanek M.G.: Nadużycie praw procesowych w postępowaniu cywilnym, Warszawa 2012.
Pyziak-Szafnicka M.: Potrącenie w prawie cywilnym, Kraków 2002.
Rechberger W.H., Simotta D.A.: Grundriss des österreichischen Zivilprozessrechts: Erkenntnisverfahren, Wien 2017
Reiterer I.: Die Aufrechnung: Funktionen und Rechtsnatur von außergerichtlicher Aufrechnung und Prozeßaufrechnung, Graz 1976.
Renault-Brahinsky C.: Le nouveau droit des contrats, Paris 2016.
Rylski P.: O potrzebie definicji nadużycia prawa procesowego na gruncie art. 4.1 KPC (w:) Reforma czy kolejna nowelizacja? Uwagi na tle ustawy z 4.7.2019 r.
zmieniającej KPC, pod red. P. Rylskiego, Warszawa 2020.
Saenger I.: Zivilprozessordnung: ZPO Familienverfahren — Gerichtsverfassung — Europäisches Verfahrensrech. Handkommentar, Beck-online 2019.
Schellhammer K.: Zivilprozess. Gesetz — Praxis — Fälle, Heidelberg 2016.
Siedlecki W.: Zasady wyrokowania w procesie cywilnym, Warszawa 1957.
Siedlecki W.: Zasady orzekania oraz zasady zaskarżania orzeczeń w postępowaniu cywilnym w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego, Warszawa 1982.
Slonina M.: Aufrechnung nur bei internationaler Zuständigkeit oder Liquidität?, IPRax 2009.
Stępniak L.: Potrącenie w systemie polskiego prawa cywilnego, Wrocław 1975.
Torbus A.: Wpływ umowy jurysdykcyjnej na dopuszczalność zarzutu potrącenia, Europejski Przegląd Sądowy 2008, nr 4.
Torbus A.: Zawezwanie do próby ugodowej w postępowaniu pojednawczym a problem nadużycia prawa (w:) Jus et remedium. Księga jubileuszowa Profesora Mieczysława Sawczuka, pod red. A. Jakubeckiego, J.A. Strzępki, Warszawa 2010.
Torbus A.: Procesowy zarzut potrącenia (w:) Rozprawy z prawa prywatnego. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Wojciechowi Popiołkowi, pod red. M. Jagielskiej, E. Rott-Pietrzyk, M. Szpunara, Warszawa 2017.
Weber A.: Likwidalność wzajemnego roszczenia jako warunek procesowego zarzutu potrącenia, Gazeta Sądowa Warszawska 1935, nr 9.
Weitz K.: Nadużycie „prawa” procesowego cywilnego, PPC 2020, nr 1.
Windscheid B.: Lehrbuch des Pandektenrecht. Zweiter band, Frankfurt a.M. 1887.
Wołodkiewicz W., Zabłocka M.: Prawo rzymskie. Instytucje, Warszawa 2005.
Zalewski B.: Uwagi na temat ’compensatio’ w twórczości wybranych przedstawicieli szkoły glosatorów, Zeszyty Prawnicze 2016, nr 2.
Zeiller von F.E.: Commentar über das allgemeine bürgerliche Gesetzbuch für die gesammten deutschen Erbländer der österreichischen Monarchie, t. IV, Wien–Triest 1813.
Zimmermann R.: The law of obligations: Roman foundations of the civilian tradition, Oxford 1996.
Zimmermann R.: Die Aufrechnung- Eine rechtsvergleichende Skizze zum Europäischen Vertragsrecht (w:) Festschrift für Dieter Medicus: Zum 70. Geburtstag, Köln–Berlin–Bonn–München 1999.
Zimmermann R.: Comparative foundations of a European law of set-off and prescriptions, Cambridge 2002.
Zimmermann R.: The new German Law of obligations: historical and comparative perspectives, Oxford 2005.