Słowa kluczowe
tort liability
functions of liability
retribution
prevention
compensation
damages
Abstrakt
In recent years European legal scholars and policy makers have been expressing an increased interest in improved methods of enforcement of private legal rules, preventing damages and compensating victims of the gravest wrongs. As result, the attention has focused on Anglo-American institution of punitive damages which allows awarding the plaintiff in a civil proceedings extra-compensatory damages and at the same time punish the tortfeasor for his outrageous conduct. The paper analyzes the functions of punitive damages, its advantages and disadvantages, applicability and limitations. It also discusses the key arguments raised by opponents of punitive damages in Europe and argues that not all of them are convincing. The traditional functions of tort liability, the public-private law division and effectiveness of private law remedies have been subject of detailed analysis. The result of the research enabled to answer some relevant questions, including the main one: is continental Europe missing out by not adding punitive damages to the already existing set of private law remedies?
Bibliografia
Addison C.G.: Wrongs and their remedies: a treatise on the law of torts, New York 1864.
Adrych-Brzezińska I.: Ciężar dowodu w prawie i procesie cywilnym, Warszawa 2015.
Adrych-Brzezińska I.: Możliwość objęcia ochroną ubezpieczeniową odpowiedzialności cywilnej w zakresie punitive damages w prawie amerykańskim, Wiadomości Ubezpieczeniowe 2018, nr 4.
Andrzejczak Ł.: Zasada ryzyka a funkcja prewencyjna odpowiedzialności odszkodowawczej ex delicto (uwagi na tle art. 435 i 436 k.c.), PiP 2013, z. 10.
Ausness R.C.: Retribution and Deterrence: The Role of Punitive Damages in Products Liability Litigation, Kentucky Law Journal 1985, Vol. 74.
Azarnia R.: Tort Law in France: A Cultural and Comparative Overview, Wisconsin International Law Journal 1995, Vol. 13.
Bagińska E.: Odszkodowanie karne (punitive damages) w prawie amerykańskim, PiP 2001, z. 9.
Bagińska E.: Rola i ewolucja punitive damages (odszkodowania karnego) w prawie porównawczym (w:) Księga jubileuszowa prof. dr. hab. Tadeusza Smyczyńskiego,
pod red. M. Andrzejewskiego i in., Toruń 2008.
Behr V.: Punitive damages in American and German law. Tendencies towards approximation of apparently irreconciable concepts, Chicago-Kent Law Review 2003, Vol. 78.
Behr V.: Myth and Reality of Punitive Damages in Germany, Journal of Law and Commerce 2004, Vol. 24.
Borghetti J.-S.: Punitive Damages in France (w:) Punitive Damages: Common Law and Civil Law Perspectives, eds. H. Koziol, V. Wilcox, Wien 2009.
Brand R.A.: Punitive Damages and the Recognition of Judgments, Netherlands International Law Review 1996, Vol. 43.
Briguglio A.: Danni punitive e delibazione di sentenza straniera: »turning point« nell’interesse della legge, Responsabilità civile e previdenza 2017.
Buckland W.W., McNair A.D.: Roman law and common law, Cambridge 1952.
Clerk F.F., Lindsell W.H.B., Dugdale A.M.: Clerk and Lindsell on Torts, London 2006.
Damages for Violations of Human Rights, ed. E. Bagińska, Cham 2015.
Ellis D.D.: Fairness and Efficiency in the Law of Punitive Damages, Southern California Law Review 1982, Vol. 56.
Faure M.: Tort Liability in France: An Introductory Economic Analysis (w:) Law and Economics in Civil Law Countries, eds. B. Deffains, T. Kirat, Vol. 6,
Amsterdam 2001.
Galanter M., Luban D.: Poetic justice: punitive damages and legal pluralism, The American University Law Review 1993, Vol. 42.
Gray A.: Enforcement of punitive damages awards in the Convention on Choice of Court Agreement, Willamette Journal of International Law and Dispute Resolution 2009, Vol. 17.
Grzegorczyk P.: Egzekucja świadczeń polegających na wykonaniu lub zaniechaniu czynności w państwach europejskich (w:) Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Feliksowi Zedlerowi, pod red. P. Grzegorczyka, K. Knoppeka, M. Walasika, Warszawa 2012.
Guadalupe Martinez Alles M.: Punitive Damages: Reorienting the Debate in Civil Law Systems, Journal of European Tort Law 2019, Vol. 10.
Gudowski J.: Postępowanie w sprawach o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką, Przegląd Sądowy 2002, nr 1.
Jakubecki A.: Zagrożenie nakazaniem obowiązanemu zapłaty określonej sumy pieniężnej na rzecz uprawnionego jako środek przymusu w postępowaniu zabezpieczającym — zagadnienia wybrane, PPC 2016, nr 3.
Jankowski J.: Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego. Część II. Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne (1), Monitor Prawniczy 2012, nr 3.
Jansen N., Rademacher L.: Punitive damages in Germany (w:) Punitive Damages: common law and civil law perspectives, eds. H. Koziol, V. Wilcox, Wien 2009.
Jaroń E., Dubis W.: Odsetki za opóźnienie co do nienależnego świadczenia, Rejent 2000, nr 1.
Jastrzębski J.: Kara umowna, Warszawa 2006.
Jastrzębski J.: O koncepcji kary umownej de lege ferenda, Studia Iuridica 2007, t. XLVII.
Jolowicz H.: The assessment of penalties in primitive law (w:) Cambridge Legal Essays, Cambridge 1926.
Jolowicz H.: Historical introduction to the study of Roman law, Cambridge 1967.
Kaliński M.: Szkoda na mieniu i jej naprawienie, Warszawa 2014.
Kerr J.: Exxon Shipping Co. v. Baker: The Perils of Judicial Punitive Damages Reform, Emory Law Journal 2010, Vol. 59.
Kędzierska-Cieślakowa A.: Zagadnienie funkcji prawa cywilnego w związku z unormowaniem odszkodowania w ustawodawstwie polskim (w:) Odpowiedzialność cywilna za wyrządzenie szkody. Zagadnienia wybrane, pod red. S. Grzybowskiego, Warszawa 1969.
Koch B.A.: Punitive damages in European law (w:) Punitive Damages: common law and civil law perspectives, eds. H. Koziol, V. Wilcox, Wien 2009.
Kordasiewicz B.: Cywilnoprawna ochrona prawa do prywatności, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2000, z. 1.
Koziol H.: Punitive damages: admission into seventh legal heaven or eternal damnation? Comparative report and conclusions (w:) Punitive Damages: Common
Law and Civil Law Perspectives, eds. H. Koziol, V. Wilcox, Wien 2009.
Krakowiak M.: Nakazanie zapłaty sumy pieniężnej w postępowaniu o wykonywanie kontaktów z dzieckiem, Transformacje Prawa Prywatnego 2013, nr 3.
Kunicki I.: Opinia na temat komisyjnego projektu ustawy o zmianie ustawy — Kodeks postępowania cywilnego (druk nr 1856) oraz rządowego projektu ustawy — Kodeks postępowania cywilnego (druk nr 3063), www.sejm.gov.pl.
Lemkowski M.: Odsetki cywilnoprawne, Warszawa 2007.
Marcewicz O.: Postępowanie w sprawach dotyczących wykonania kontaktów z dzieckiem — zagadnienia wybrane (w:) Aequitas sequitur legem. Księga jubileuszowa z okazji 75. urodzin Profesora Andrzeja Zielińskiego, pod red. K. Flagi-
-Gieruszyńskiej, G. Jędrejka, Warszawa 2014.
Markel D.: How should punitive damages work?, University of Pennsylvania Law Review 2009, Vol. 157.
Markel D.: Retributive Damages: A Theory of Punitive damages as Intermediate Sanction, Cornell Law Review 2009, Vol. 94.
Markowska J., Kowalczyk W.: Niektóre aspekty materialnoprawne i procesowe instytucji punitive damages z perspektywy polskiej, Studia Iuridica 2015, t. 61.
Matuszyk K.: Instytucja odsetek w ustawie o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego 2005, nr 1.
Meurkens L.: The punitive damages debate in continental Europe: food for thought (w:) The power of punitive damages. Is Europe missing out?, eds. L. Meurkens,
E. Nordin, Cambridge–Antwerp–Portland 2012.
Nagy C.: Recognition and Enforcement of US Judgments Involving Punitive Damages in Continental Europe, https://www.researchgate.net/publication/256021846.
Nicholas B.: An introduction to Roman law, Oxford 1977.
Orecki M.: Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 11 października 2013 r., I CSK 697/12, Orzecznictwo Sądów Polskich 2014, z. 9.
Owen D.G.: The moral foundations of punitive damages, Alabama Law Review 1989, Vol. 40.
Owen D.G.: A Punitive Damages Overview: Functions, Problems and Reform, Villanova Law Review 1994, Vol. 39.
Pajor T.: Przemiany w funkcjach odpowiedzialności cywilnej (w:) Rozprawy z polskiego i europejskiego prawa prywatnego, pod red. A. Mączyńskiego, M. Pazdana, A. Szpunara, Kraków 1994.
Pałka K.: O represyjnej (penalnej) funkcji zadośćuczynienia, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej 2009, z. 106.
Perry R.: Economic Loss, Punitive Damages and the Exxon Valdez Litigation, Georgia Law Review 2011, Vol. 45.
Perry R.: Israel (w:) European Tort Law 2017, eds. E. Karner, B.C. Steininger, Berlin–Boston 2018.
Pietrzkowski H.: Egzekucja prowadzona na podstawie art. 1050–10511 k.p.c. po nowelizacji dokonanej ustawą z 16 września 2011 r., PPC 2012, nr 1.
Pitt-Rivers G.: Honor and Social Status (w:) Honor and shame: the values of Mediterranean society, ed. J.G. Peristiany, Chicago 1966.