Fundacja rodzinna ustanawiana w testamencie
PDF

Słowa kluczowe

fundacja rodzinna
prawo spadkowe
testament
rozrządzenie spadkowe
prawo fundacyjne
następstwo mortis causa
planowanie sukcesyjne

Abstrakt

The family foundation represents a major transformation of Polish inheritance law. It is a far-reaching instrument of succession planning, enabling the transfer of assets for many generations ahead. The family foundation is presented as the functional equivalent of the institution of a trust widely used in common law systems. It is even argued that if a trust mortis causa was established in a will (made under foreign law), and the effects of the will were evaluated from the perspective of Polish law (Article 21 of Regulation 650/2012), such a trust could be considered a declaration of the establishment of a family foundation (Article 21(1) of the Family Foundations Act). At the same time, Polish inheritance law is averse to far-reaching trusts. This is manifested in the prohibitions and restrictions provided, among others, in Article 962, Article 964, and Article 981(3) of the Civil Code. An internal inconsistency arises in this regard, since the fundamental inadmissibility of trusteeship mortis causa in the general law of succession is overridden by the family foundation, which allows for full and essentially unlimited trusteeship in succession after the death of its founder. This is particularly evident when one considers the position of other European legal systems, which, instead, seek to balance these mortis causa fiduciary institutions.

The purpose of this text is to present the most important legal problems associated with the formation of a family foundation established by a last will (testament), which arise from the interpretation of the law.

PDF

Bibliografia

Arnold N. (w:) Privatstiftungsgesetz. Kommentar, Wien 2022.

Bańczyk W., Wójcik S., Zoll F. (w:) System prawa prywatnego, t. 10, Prawo spadkowe, pod red. B. Kordasiewicza, Warszawa 2025.

Bender P.: O dopuszczalności alternatywnego określenia przedmiotu świadczenia przy zapisie zwykłym raz jeszcze, Przegląd Sądowy 2017, nr 9.

Biernat J.: Umowa o dział spadku, Warszawa 2008.

Biernat J.: Umowa o zbycie spadku w polskim prawie spadkowym, Warszawa 2021.

Borysiak W. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, pod red. K. Osajdy (red. serii) i W. Borysiaka (red. tomu), Legalis 2024.

Borysiak W. (w:) Prawo o notariacie. Komentarz, pod red. K. Osajdy (red. serii) i W. Borysiaka (red. tomu), Legalis 2021.

Borysiak W., Górniak K. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, pod red. K. Osajdy (red. serii) i W. Borysiaka (red. tomu), Legalis 2024.

Borysiak W.: Konstrukcja czynności prawnych mortis causa w polskim prawie cywilnym, Przegląd Prawniczy Uniwersytetu Warszawskiego 2006, nr 2.

Borysiak W., Skowrońska-Bocian E. (w:) System prawa prywatnego, t. 10, Prawo spadkowe, pod red. B. Kordasiewicza, Warszawa 2025.

Bugajna-Sporczyk D.: Status fundatora: problematyka następstwa prawnego, Palestra 1994, z. 1-2.

Cieśla M.: Zmiany w instytucji zachowku wprowadzone ustawą z 26.01.2023 r. o fundacji rodzinnej. Część 1, Prawo w Działaniu 2024, t. 58.

Cioch H., Kidyba A. (w:) Ustawa o fundacjach. Komentarz, pod red. A. Kidyby, LEX/el. 2007.

Drozd E.: Darowizna na wypadek śmierci, Rejent 1992, nr 1.

Dutta A. (w:) Munchener Kommentar zum Burgerlichen gesetzbuch, Bd. 12, Internationales Privatrecht I, europäisches Kollisionrecht, EGBGB (Art. 1-26), Hrsg. J. v. Hein, Beck Online 2024.

Franczak K.: Zarząd fundacji, Kraków 2014.

Frąckowiak J.: Czynności prawne kreujące (w:) Ius civile vigilantibus scriptum est: księga jubileuszowa Profesora Adama Olejniczaka, pod red. J. Haberko, K. Mularskiego, J. Grykiela, Warszawa 2022.

Gawlik B. (w:) system prawa cywilnego, t. I, Prawo cywilne - część ogólna, pod red. S. Grzybowskiego, Ossolineum 1985.

Górecki J.: fundacja rodzinna - wybrane aspekty kolizyjnoprawne, Rejent 2024, nr 2.

Górniak K.: glosa do uchwały sądu najwyższego z 25.07.2019 r., III CZP 12/19 (częściowo aprobująca), Rejent 2021, nr 5.

Górniak K.: Zapis windykacyjny jako rozrządzenie o skutku zobowiązująco-rozporządzającym, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2021, z. 2.

Górniak K.: Odpowiedzialność fundacji rodzinnej za zobowiązania fundatora, Krakowski Przegląd Notarialny 2023, nr 3.

Grzegorczyk K.: Zasada osobistości testamentu, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2020, z. 1.

Gura G.: Ustawa o fundacjach. Komentarz, Legalis 2021.

Gwiazdomorski J.: Prawo spadkowe, Warszawa 1959.

Hüttemann R., Rawert P. (w:) J. von Staudingers Kommentar zum Burgerlichen

gesetzbuch: staudinger BgB - Buch 1: Allgemeiner Teil: §§ 80-89 (stiftungsrecht), Hrsg. H. Roth, Berlin 2017.

Kalss S., Muller K. (w:) Erbrecht und vermögensnachfolge, Hrsg. M. Gruber, S. Kalss, K. Muller, M. Schauer, Wien 2010.

Kawałko A. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, t. IV, spadki (art. 922-1087), pod red. M. Frasa, M. Habdas, LEX 2019.

Kidyba A. (w:) Ustawa o fundacjach. Komentarz, pod red. A. Kidyby, LEX/el. 1997.

Klein A.: ewolucja instytucji osobowości prawnej (w:) Tendencje rozwoju prawa cywilnego, pod red. E. łętowskiej, Ossolineum 1983.

Kordasiewicz B. (w:) System prawa prywatnego, t. 10, Prawo spadkowe, pod red. B. Kordasiewicza, Warszawa 2025.

Margoński M.: Kurator spadku, Warszawa 2009.

Morek R. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, pod red. K. Osajdy (red. serii) i W. Borysiaka (red. tomu), Legalis 2024.

Muller Ch.: Die familienstiftung von Todes wegen - ein Zusammenspiel von stiftungs- und erbrecht, Zeitschrift für Stiftungs- und Vereinswesen 2023, z. 2.

Niezbecka E.: Status majątku fundacji a zdolność do dziedziczenia fundacji ustanawianej w testamencie, Rejent 1992, nr 12.

Olzen D., Looschelders D.: erbrecht, Berlin-Boston 2023.

Osajda K. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, pod red. K. Osajdy (red. serii) i W. Borysiaka (red. tomu), Legalis 2024.

Osajda K., Górniak K. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, pod red. K. Osajdy (red. serii) i W. Borysiaka (red. tomu), Legalis 2024.

Osajda K., Grzegorczyk K. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, pod red. K. Osajdy (red. serii) i W. Borysiaka (red. tomu), Legalis 2024.

Osajda K.: Testamenty wspólne, Warszawa 2005.

Osajda K.: szczególne problemy z ustanowieniem fundacji rodzinnej w testamencie, Przegląd Prawa Handlowego 2024, nr 12.

Paluch A.: Granice swobody rozrządzania majątkiem na wypadek śmierci w prawie polskim, Warszawa 2022.

Panico P.: Private foundations, Oxford 2014.

Sepełowski M.: nasciturus jako rzeczywisty spadkobierca, Monitor Prawniczy 2020, nr 9.

Stempniak A. (w:) Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, pod red. K. Osajdy, Legalis 2018.

Suski P.: Komentarz do ustawy o fundacjach, LEX 2011.

Swaczyna B.: Warunkowe czynności prawne, Warszawa 2012.

Trzewik J.: Ustanowienie fundacji w testamencie - czynność prawna mortis causa czy inter vivos?, Przegląd Sejmowy 2021, nr 4.

Weitemeyer B. (w:) Munchener Kommentar zum Bürgerlichen gesetzbuch, Bd. 1, §§ 1-240 BGB, AllgPersonlR, Prostg, Agg, Hrsg. C. Schubert, Beck Online 2021.

Wielgus K.: Dług i odpowiedzialność w zobowiązaniu cywilnoprawnym (rozprawa doktorska), Kraków 2023.

Wielgus K.: fundacja rodzinna wobec znowelizowanych przepisów o zachowku, Rejent 2025, nr 3.

Wolak G. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, t. IV, spadki (art. 922-1087), pod red. M. Frasa, M. Habdas, LEX 2019.

Załucki M.: Ustanowienie fundacji w testamencie, Periodyk Naukowy Akademii Polonijnej 2013, nr 1.

Zawadzka J.: Uwagi o czynnościach prawnych mortis causa (w:) Usus magister est optimus: rozprawy prawnicze ofiarowane Profesorowi Andrzejowi Kubasowi, pod red. B. Jelonek-Jarco, R. Kosa, J. Zawadzkiej, Warszawa 2016.

Ziembiński Z.: Podstawy sporów o "luki w prawie", Państwo i Prawo 1966, z. 2.

Żukowski W.: Zarząd spadkiem przez spadkobiercę, który spadek odrzucił, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2010, z. 1.