Słowa kluczowe
kara umowna
markowanie kary umownej
wzorce umowne
kontrola wzorców w relacji B2B
Abstrakt
The subject of this analysis is the necessity of a distinct and specialized regulation regarding contractual penalties within franchise agreements. Under Polish law, franchise agreement are considered unnamed contracts, and ongoing discussions persist regarding the need for their regulation. In 2023, the Polish government presented assumptions concerning regulation of franchise agreements, which forms a basis for this analysis. In the assumptions a separate provision was proposed specifically addressing contractual penalties.
That raised a question whether and how the legislator should intervene in franchise agreements in relation to the contractual penalty. If such intervention is warranted, what normative form should it take? Of course, this discussion has broader implications, including whether the regulation of contractual penalties stipulated in the Civil Code should be amended. A key consideration is whether the court should be empowered to moderate contractual penalties ex officio - an action currently not permissible under existing provisions.
Bibliografia
Adamus R.: Faktyczna nierówność stron umowy franczyzy w Polsce.
Adamus R.: w sprawie potrzeby uregulowania franczyzy w Polsce, Prawo w Działaniu 2021, nr 48.
Adamus R.: Projekt regulacji franczyzy w Polsce na tle ustawodawstw innych państw, Instytut Wymiaru Sprawiedliwości. Prawo prywatne, Warszawa 2022.
Adamus R.: Franczyzobiorca: między konsumentem a przedsiębiorcą. Mity o regulacji franczyzy, Monitor Prawa Handlowego 2022, nr 2.
Bączyk M.: Przyczynienie się wierzyciela do powstania szkody a wysokość kary umownej (w:) Ars et usus. Księga pamiątkowa ku czci sędziego stanisława Rudnickiego, Warszawa 2005.
Bernatt M., Jurkowska-Gomułka A., Skoczny T. (w:) System prawa prywatnego, t. 15, Ochrona konkurencji i konsumentów, pod red. M. Kępińskiego, Warszawa 2014.
Bolecki A.: Cechy szczególne franczyzy w prawie ochrony konkurencji, Internetowy
Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny 2013, nr 7(2).
Borysiak W.: Zastrzeżenie kary umownej a kompensacja niemajątkowych uszczerbków wierzyciela, Palestra 2007, z. 5-6.
Borysiak W.: Przyczynienie się wierzyciela do powstania szkody a kara umowna, PPH 2008, nr 8.
Borysiak W.: miarkowanie kary umownej (w:) Państwo i prawo. Księga jubileuszowa 200-lecia Prokuratorii generalnej Rzeczypospolitej Polskiej, pod red. L. Boska, Warszawa 2017.
Borysiak W. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, pod red. W. Borysiaka, wyd. 30, Warszawa 2022, komentarz do art. 484, nb 86-90, Legalis.
Callaci B.: Control without responsibility: The legal creation of franchising 1960-1980, Enterprise & Society 2021, vol. 22(1).
Callaci B.: what Do Franchisees Do? Vertical Restraints as workplace Fissuring and Labor Discipline Devices, Journal of Law and Political Economy 2021, vol. 1(3).
Dąbrowski D.: Konsumencka ochrona przedsiębiorcy - przyczynek do dyskusji o nowelizacji Kodeksu cywilnego i ustawy o prawach konsumenta dokonanej ustawą z 31 lipca 2019 r. (w:) O pojmowaniu prawa i prawoznawstwa. Profesorowi Stanisławowi Czepicie in memoriam, pod red. E. Całej-Wacinkiewicz, Z. Kuniewicza, B. Kanarek, Warszawa 2021.
Długosz Z.: Zawodowy charakter umowy jako kryterium stosowania przepisów o niedozwolonych postanowieniach umownych do indywidualnego przedsiębiorcy (w:) Verba volant, scripta manent. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Bogusławie Gneli, pod red. A. Kaźmierczyk, K. Michałowskiej, M. Szaraniec, Warszawa 2023.
Drapała P.: Glosa do wyroku SN z dnia 8 lipca 2004 r., IV CK 522/03, OSP 2005, z. 7-8.
Drapała P.: Glosa do wyroku SN z dnia 23 marca 2006 r., IV CsK 89/05, PS 2007, nr 5.
Drapała P., Olejniczak A. (w:) System prawa prywatnego, t. 5, Prawo zobowiązań - część ogólna, pod red. K. Osajdy, Warszawa 2020, Legalis.
Drapała P., Lackoroński B.: Wymóg określenia (maksymalnej) kwoty kary umownej jako przesłanka ważności jej zastrzeżenia, Mon. Praw. 2021, nr 15.
Farber D.A.: Contract Law and modern economic Theory, Northwestern University Law Review 1983-1984, vol. 78.
Granecki P.: Glosa do wyroku SN z dnia 8 lipca 2004 r., IV CK 522/03, OSP 2006, z. 1.
Gliniecki B. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, pod red. M. Balwickiej-Szczyrby, A. Sylwestrzak, LEX/el. 2023, art. 3855, nt 3, art. 3855, nt 5.
Jastrzębski J.: Kara umowna, Warszawa 2006.
Jastrzębski J.: glosa do wyroku sn z dnia 8 lipca 2004 r., IV CK 522/03, PS 2007, nr 4.
Jelonek-Jarco B.: O konieczności regulacji prawnej umowy franczyzy - uwagi do raportu Faktyczna nierówność stron umowy franczyzy w Polsce, Prawo w działaniu 2022, nr 50.
Justyński T.: Glosa do wyroku z dnia 22 maja 2002 r., I CKn 1567/99, Państwo i Prawo 2004, z. 3.
Kabza J. (w:) swoboda działalności gospodarczej. Próba oceny polskich regulacji prawnych, pod red. J. Glumińskiej-Pawlic, B. Przywory, Warszawa 2021, Legalis, rodział IX.
Lackoroński B.: Określenie sumy w zastrzeżeniu kary umownej, Mon. Praw. 2018, nr 23.
Lemkowski M. (w:) Kodeks cywilny, t. II, Komentarz. Art. 353-626, pod red. M. Gutowskiego, wyd. 3, Warszawa 2022, Legalis, komentarz do art. 484 k.c., nb 4.
Leuschner L.: Kontrola ogólnych warunków umów w obrocie między przedsiębiorcami - dyskusja o reformie, TPP 2014, nr 1.
Łolik M.: Kwestia określenia kary umownej w kontekście jej maksymalnej wartości jako przesłanka jej prawidłowego zastrzeżenia, PPH 2020, nr 10.
Micklitz H.W.: Do consumers and businesses need a new architecture of consumer law? A thought-provoking impulse, EUI Working Papers Law 2012, Nr 23.
Mikłaszewicz P. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, pod red. W. Borysiaka, Warszawa 2022, komentarz do art. 3855 k.c., Legalis.
Pecyna M.: Kontrola wzorców umownych poza obrotem konsumenckim, Kraków 2003.
Pecyna M., Zoll F.: Założenia projektu struktury części szczegółowej zobowiązań. w poszukiwaniu nowego modelu, TPP 2012, nr 1.
Rott-Pietrzyk E., Grochowski M.: Struktura regulacji umów o pośrednictwo handlowe (wnioski prawnoporównawcze i propozycje legislacyjne), Studia Prawa Prywatnego 2018, nr 1, Legalis.
Safjan M.: Autonomia woli a zasada równego traktowania (w:) Zaciąganie i wykonywanie zobowiązań. materiały III Ogólnopolskiego Zjazdu Cywilistów (wrocław, 25-27 września 2008 r.), pod red. E. Gniewka, K. Górskiej, P. Machnikowskiego, Warszawa 2010.
Rubin P.H.: The theory of the firm and the structure of the franchise contract, The Journal of Law and Economics 1978, vol. 2.
Rzeczycka A., Golawska-Witkowska A.: Franchising jako instrument aktywizacji ekonomicznej podmiotów na rynku, Przedsiębiorstwo we Współczesnej Gospodarce - Teoria i Praktyka 2014, nr 1.
Pengilley W.: International Franchising Arrangements and Problems in Their negotiations, Northwestern Journal of International Law& Business 1985, vol. 7.
Popiołek W. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, pod red. K. Pietrzykowskiego, Warszawa 2020, art. 483, art. 3855, Legalis.
Pyziak-Szafnicka M.: Kilka uwag na temat modelu kary umownej (w:) Aurea praxis aurea theoria. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Tadeusza erecińskiego, pod red. J. Gudowskiego, K. Weitza, Warszawa 2011.
Rachwał A. (w:) Wykonanie i skutki naruszenia zobowiązań. Projekt z uzasadnieniem, pod red. M. Pecyny, Kraków 2009.
Radliński O.: Dopuszczalność zastrzeżenia kary umownej za zwłokę w wykonaniu zobowiązania w postaci określonego procentu wynagrodzenia umownego zakażdy dzień zwłoki, bez wskazania końcowego terminu naliczenia kary umownej lub jej maksymalnej wysokości, Mon. Praw. 2022, nr 12, s. 653.
Rozwadowski W., Stępień-Sporek A.: Kara umowna - historia - teraźniejszość - przyszłość (w:) Zaciąganie i wykonywanie zobowiązań. materiały III Ogólnopolskiego Zjazdu Cywilistów (wrocław, 25-27 września 2008 r.), pod red. E. Gniewka, K. Górskiej, P. Machnikowskiego, Warszawa 2010.
Sanfelix G.N., Puig F.: new challenges in franchisor-franchisee relationship. An analysis from agency theory perspective, Cuadernos de Gestión 2018, vol. 18, No. 1.
Schulte-Noelke H.: No market for Lemons: On the Reasons for a Judicial Unfairness Test for B2B Contracts, European Review of Private Law 2015.
Sommerfeld A.: AgB-Reform und Rechtsflucht: Bedeutung der Rechtsflucht für die AgB-Reformdebatte im unternehmerischen Rechtsverkehr, Studien zum auslandischen und internationalen Privatrecht 2021, Bd. 473.
Szanciło T.: Kara umowna z tytułu odstąpienia od umowy najmu w związku z nieuiszczeniem kaucji zabezpieczającej, Studia Prawnicze 2017, nr 2.
Szanciło T. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, pod red. M. Załuckiego, wyd. 3, Warszawa 2023, komentarz do art. 484 k.c., nb 9, Legalis.
Szlęzak A.: Polemicznie o maksymalnej wysokości kary umownej jako przesłance ważności jej zastrzeżenia, PPH 2021, nr 1.
Szejna S.: Glosa aprobująca do uchwały sądu najwyższego z dnia 9 grudnia 2021r., III CZP 16/21 - określenie maksymalnej wysokości kary umownej lub terminu końcowego do jej naliczenia jako przesłanka ważności kary umownej, Rejent 2022, nr 12.
Szwaja J.: Kara umowna, Warszawa 1967.
Trzaskowski R.: Skutki sprzeczności umów obligacyjnych z prawem, Warszawa 2013. Ustawa o prawach konsumenta. Komentarz, pod red. K. Osajdy, Warszawa 2020, komentarz do art. 38a, Legalis.
Watson A., Dada O., Lopez-Fernandez B., Perrigot R.: The influence of entrepreneurial personality on franchisee performance: A cross-cultural analysis, International Small Business Journal 2020, vol. 38, Issue 7.
Walasiak M.: Ograniczenie maksymalnej wysokości kary umownej lub końcowego terminu jej naliczania. glosa do uchwały sn z dnia 9 grudnia 2021 r., III CZP 16/21, OSP 2022, z. 6.
Graf von Westphalen F.: 30 Jahre AgB-Recht - eine erfolgsbilanz, ZIP 2007, s. 149-158.
Graf von Westphalen F.: Wider einen Reformbedarf beim AgB-Recht im Unterneh-merverkehr, NJW 2009, s. 2977-2982.
Graf von Westphalen F.: Schwellenwert und Regeln einer vertraglichen Haftungsbegrenzung - ist das der "Konigsweg" einer Reform des AgB- Rechts?, ZIP 2015, s. 1316-1326.
Wilejczyk M.: O szkodliwości wysokich kar umownych, PiP 2022, z. 1.
Wilejczyk M.: Miarkowanie kary umownej de lege ferenda, TPP 2020, nr 2.
Wyżykowski B.: Ochrona "konsumencka" niektórych osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą - wybrane zagadnienia, Internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny 2020, nr 7.
Zagrobelny K. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, pod red. E. Gniewka, P. Machnikowskiego, wyd. 11, Warszawa 2023, komentarz do art. 3855, Legalis.
Żukowski A.: Dopuszczalność zastrzeżenia kary umownej za zwłokę w wykonaniu zobowiązania w postaci określonego procentu wynagrodzenia umownego za każdy dzień zwłoki, bez wskazania końcowego terminu naliczenia kary umownej lub jej maksymalnej wysokości, Mon. Praw. 2022, nr 13.