O prawie do żądania zwrotu przedmiotu darowizny z uwagi na niedostatek darczyńcy po jego śmierci
PDF

Słowa kluczowe

prawo spadkowe
prawo zobowiązań
prawo porównawcze (Polska, Niemcy)
darowizna
odwołanie darowizny
alimenty
roszczenia regresowe
konfuzja
opieka społeczna
darczyńca
obdarowany

Abstrakt

Both German and Polish law recognise the right of the donor who is in hardship in relation to the donee to demand either the revocation of the donation or the return of its object, or even to have the donor pay maintenance to the donee. Such rights expire in both countries if they had not been asserted before the death of the entitled person. However, if another party provided the testator with means of maintenance before the testator's death, then recourse claims which passed to the this party during the testator's lifetime may be asserted against the liable person also after the testator's death. In such a situation, German law holds that there is no confusion of debt and claims even if the person obliged to return the object of the donation to the third party is the heir. In Polish law, this issue should not raise such doubts as in German law due to the self-existent nature of the recourse claims of third parties who provided the testator with means of maintenance before the testator's death. However, also in Polish law, there should be no expiration of obligational relationship (obligation and debt) as a result of confusion, in a given situation, if it is against the protection of the legally justified interests of third parties. Those theses were the outcome of the scientific research project "The obligational elements structuring the status of heirs in Polish and German law of succession. Comparative challenges and future perspectives" granted by Deutsch-Polnische Wissenschaftsstiftung (project no. 2018-25).

PDF

Bibliografia

Andrzejewski M.: Roszczenie zwrotne wobec dłużnika funduszu alimentacyjnego, Studia Prawnicze 1994, nr 1-4, s. 177-190.

Bączyk M., Stecki L. (w:) System prawa prywatnego, t. 7, Prawo zobowiązań - część szczegółowa, red. J. Rajski, Warszawa 2018.

Borysiak W.: Dziedziczenie. Konstrukcja prawna i ochrona, Warszawa 2013.

Borysiak W. (w:) Komentarze Prawa Prywatnego, t. IVA, Kodeks cywilny. Komentarz. Spadki, Warszawa 2019.

Brahler-Boyan C., Mann H.: Zur Uberleitung des Ruckforderungsanspruchs des verarmten Schenkers auf den Sozialhilfetragers, Neue Juristische Wochenschrift 1995, z. 29, s. 1866-1871.

Ciszewski J.: Geneza, charakter prawny i przesłanki roszczenia z art. 140 k.r.o., Przegląd Prawa Egzekucyjnego 2004, nr 10-12, s. 23-44.

Czachórski W., Brzozowski A., Safjan M., Skowrońska-Bocian E.: Zobowiązania. Zarys wykładu, Warszawa 2009.

Czech B. (w:) Praktyczny komentarz z orzecznictwem. Kodeks cywilny. Tom II art. 353-1088, Warszawa 2005.

Dadańska K.A. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, t. II, Własność i inne prawa rzeczowe, red. A. Kidyba, Warszawa 2012.

Dajczak W. (w:) W. Dajczak, T. Giaro, F. Longchamps de Berier: Prawo rzymskie. U podstaw prawa prywatnego, Warszawa 2018.

Dmowski S. (w:) Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania, t. 2, red. G. Bieniek, Warszawa 2011.

Fetzer R. (w:) Munchener Kommentar zum Burgerlichen Gesetzbuch, Band 3. Schuldrecht Allgemeiner Teil II (§§ 311-432), Hrsg. W. Kruger, Munchen 2022.

Gandor K. (w:) System prawa cywilnego, t. III, cz. 1, Zobowiązania - część ogólna, red. Z. Radwański, Ossolineum 1981.

Gawlik Z. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, t. III, Zobowiązania - część szczególna, red. A. Kidyba, Warszawa 2014.

Gołaczyński J. (w:) System prawa prywatnego, t. 4, Prawo rzeczowe, red. E. Gniewek, Warszawa 2021.

Grzybowski S.: Roszczenia zwrotne w prawie alimentacyjnym a problem nieprzenoszalności roszczeń alimentacyjnych, Nowe Prawo 1956, nr 1, s. 41-56.

Grzybowski S. (w:) System Prawa Cywilnego, t. III, cz. 2, Zobowiązania - część szczegółowa, red. S. Grzybowski, Ossolineum 1976.

Haak H., Haak-Trzuskawska A.: Obowiązek alimentacyjny. Komentarz do art. 128-1441 KRO oraz związanych z nimi regulacji KPC, Warszawa 2020.

Henclewski T.: Instytucja konfuzji w polskim prawie cywilnym, Przegląd Prawa Handlowego 2011, nr 4, s. 51-56.

Janas A. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, t. V, Zobowiązania. Część szczególna (art. 765-92116), red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2018.

Jezioro J. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2023.

Justyński T.: Konfuzja i konsolidacja w prawie cywilnym, Przegląd Sądowy 1997, nr 10, s. 30-41.

Kaliński M. (w:) A. Brzozowski, J. Jastrzębski, M. Kaliński, W. Kocot, E. Skowrońska-Bocian, Zobowiązania. Część szczegółowa, Warszawa 2023.

Karaszewski G. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, Warszawa 2019.

Kawałko A. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, t. VI, Spadki (art. 922-1087), red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2019.

Kawałko A., Witczak H. (w:) Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. M. Habdas, M. Fras, Warszawa 2021.

Piątowski J.St., Witczak H., Kawałko A. (w:) System Prawa Prywatnego, t. 10, Prawo spadkowe, red. B. Kordasiewicz, Warszawa 2015.

Ignatowicz J., Nazar M.: Prawo rodzinne, Warszawa 2016.

Koch J. (w:) Munchener Kommentar zum Burgerlichen Gesetzbuch, Band 4. Schuldrecht - Besonderer Teil I §§ 433-534, Finanzierungsleasing, CISG, red. P. Westerman, Munchen 2019.

Kollhosser H.: Der Ruckforderungsanspruch des verarmten Schenkers aus § 528 Abs. 1 Satz 1 BGB - Entstehung, Fortbestand, Vererblichkeit, Pfandbarkeit, Zeitschrift fur Erbrecht und Vermogensnachfolge 2001, z. 8, s. 289-293.

Korcz-Maciejko A. (w:) A. Brzeźna, M. Gajda-Durlik, A. Korcz-Maciejko, Ustawa o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. Komentarz, Warszawa 2019.

Korzonek J., Rosenbluth I.: Kodeks zobowiązań. Komentarz, t. I, Kraków 1936.

Kozieł G. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, t. III, Zobowiązania. Część ogólna, red. A. Kidyba, Warszawa 2014.

Król A.: Czy długi alimentacyjne osoby zobowiązanej do płacenia alimentów (zobowiązany nie płacił, płacił za niego fundusz alimentacyjny) wobec funduszu alimentacyjnego przechodzą po śmierci zobowiązanego w drodze dziedziczenia na jego zstępnych? Jeżeli nie, to jaka jest tego podstawa prawna?, LEX/el. nr 122042.

Królikowski M.: Możliwość odwołania darowizny po śmierci obdarowanego, Monitor Prawniczy 2017, nr 24, s. 1323-1325.

Księżak P.: Prawo spadkowe, Warszawa 2017.

Kucia B., Macierzyńska-Franaszczyk E., Rott-Pietrzyk E., Zoll F.: Introduction (w:)

Shaping the Status of Heirs by Contractual Components under the Polish and German Inheritance Law. Comparative Challenges and the Perspective of Approximation of Legal Systems, red. B. Kucia, E. Macierzyńska-Franaszczyk, E. Rott-Pietrzyk, F. Zoll, Gottingen 2023.

Kunz L. (w:) J. von Staudingers Kommentar zum Burgerlichen Gesetzbuch mit Einfuhrungsgesetz und Nebengesetzen. Buch 5, Erbrecht. Einleitung zum Erbrecht; §§ 1922-1966 (Erbfolge), red. G. Otte, Berlin 2017.

Kuźmicka-Sulikowska J. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2023.

Lackoroński B. (w:) Komentarze Prawa Prywatnego, t. IIIB, Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania. Część szczegółowa, red. K. Osajda, Warszawa 2017.

Lange H., Kuchinke K.: Erbrecht. Ein Lehrbuch, Munchen 2001.

Lange K.W.: Erbrecht, Munchen 2017.

Leipold D. (w:) Munchener Kommentar zum Burgerlichen Gesetzbuch, Band 11. Erbrecht, §§ 1922-2385, §§ 27-35 BeurkG, red. S. Kessal-Wulf, Munchen 2020.

Lewy M. (w:) Encyklopedia Podręczna Prawa Prywatnego, t. I, red. H. Konic, Warszawa 1935.

Lipiński K. (w:) Prawo cywilne z orzecznictwem, literatura i przepisami związkowymi, t. I, red. W. święcicki, Warszawa 1958.

Longchamps de Berier R.: Zobowiązania, Lwów 1939.

Looschelders D.: Schuldrecht. Allgemeiner Teil, Munchen 2019.

Łętowska E. (w:) System prawa cywilnego, t. III, cz. 1, Zobowiązania - część ogólna, red. Z. Radwański, Ossolineum 1981.

Łubkowski B. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, t. 2, Warszawa 1972.

Malinowski A. (w:) Logika dla prawników, red. S. Lewandowski, Warszawa 2022.

Medicus D., Lorenz S.: Schuldrecht I. Allgemeiner Teil, Munchen 2015.

Michalska-Marciniak M. (w:) System Postępowania Cywilnego, t. 8, Postępowanie

zabezpieczające i egzekucyjne, red. K. Flaga-Gieruszyńska, Warszawa 2021.

Mojak J. (w:) Kodeks cywilny, t. II, Komentarz do art. 450-1088. Przepisy wprowadzające, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2021.

Mojak J.: Przelew a inne wypadki singularnej sukcesji w wierzytelność, Studia Prawnicze 1991, nr 2, s. 33-66.

Mularski K. (w:) Kodeks cywilny, t. III, Komentarz. Art. 627-1088, red. M. Gutowski, Warszawa 2022.

K. Mularski (w:) System prawa prywatnego, t. 6, Prawo zobowiązań - część ogólna, red. A. Olejniczak, Warszawa 2023

Muscheler K.: Familienrecht, Munchen 2017.

Niedośpiał M.: Glosa do wyroku SN z 7 listopada 2002 r., II CKN 1395/00, Nowy Przegląd Notarialny 2005, nr 2, s. 63-71.

Niezbecka E. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, t. IV, Spadki, red. A. Kidyba, Warszawa 2015.

Olejniczak A.: Odwołanie darowizny w formie pisemnej - uwagi de lege lata oraz de lege ferenda (w:) Prawo prywatne wobec wyzwań współczesności. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Leszkowi Ogiegle, red. M. Fras, P. Ślęzak, Warszawa 2017, s. 307-318.

Olzen D. (w:) J. von Staudingers Kommentar zum Burgerlichen Gesetzbuch mit

Einfuhrungsgesetz und Nebengesetzen. Buch 2: Recht der Schuldverhaltnisse §§ 362-396 (Erfullung, Hinterlegung, Aufrechnung), red. M. Lowisch, Berlin 2011.

Pawliczak J. (w:) Komentarze Prawa Prywatnego, t. V, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz. Przepisy wprowadzające KRO, red. K. Osajda, Warszawa 2017.

Partyk A.: Alimentacyjne roszczenie regresowe. Glosa do postanowienia SN z dnia 28 maja 2013 r., V CZ 6/13, LEX/el. 2014.

Pazdan M. (w:) Kodeks cywilny, t. II, Komentarz do art. 450-1088. Przepisy wprowadzające, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2021.

Pietrzkowski H. (w:) Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. V, Postępowanie egzekucyjne, red. T. Ereciński, Warszawa 2016.

Pietrzykowski J. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, t. 3, Warszawa 1972. Pietrzykowski J., Pietrzykowski K. (w:) Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2023.

Radwański Z., Olejniczak A., Grykiel J.: Zobowiązania - cześć ogólna, Warszawa 2022.

Rejman S. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, t. 2, Warszawa 1972.

Rzewuski M. (w:) Prawo alimentacyjne. Zagadnienia materialne (Tom II), red. J.M. Łukasiewicz, I. Ramus, Toruń 2015.

Safjan M. (w:) Kodeks cywilny, t. II, Komentarz do art. 450-1088. Przepisy wprowadzające, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2021.

Skowrońska-Bocian E., Wierciński J. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, t. VI, Spadki, red. J. Gudowski, Warszawa 2017.

Smyczyński T.: Glosa do postanowienia SN z 24.2.1999 r., III CZ 179/98, Orzecznictwo Sądów Polskich 2000, nr 7-8, poz. 114.

Smyczyński T.: Roszczenia zwrotne w prawie alimentacyjnym, Studia Prawnicze 1986, nr 1-2, s. 293-337.

Smyczyński T. (w:) System prawa prywatnego, t. 12, Prawo rodzinne i opiekuńcze, red. T. Smyczyński, Warszawa 2011.

Sobolewski P. (w:) Komentarze Prawa Prywatnego, t. IIIA, Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania. Część ogólna, red. K. Osajda, Warszawa 2017.

Sokołowski K.P.: Negotium mixtum cum donatione a rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych, Przegląd Sądowy 2010, nr 5, s. 43-63.

Solarski S.: Odwołanie darowizny, Warszawa 2020.

Sójka T., Stranz J. (w:) Kodeks cywilny, t. II, Komentarz. Art. 353-626, red. M. Gutowski, Warszawa 2022.

Stecki L.: Darowizna, Toruń 1998.

Stecki L. (w:) Kodeks cywilny z komentarzem, t. II, red. J. Winiarz, Warszawa 1989.

Stecki L.: Obowiązki obdarowanego w razie niedostatku darczyńcy, Państwo i Prawo 1974, z. 8-9, s. 155-163.

Stecki L.: Odwołanie darowizny przez spadkobierców darczyńcy, Nowe Prawo 1973, nr 9, s. 1303-1313.

Stecki L.: Odwołanie darowizny z powodu zmiany stanu majątkowego darczyńcy, Nowe Prawo 1974, z. 4, s. 471-479.

Stecki L. (w:) System prawa prywatnego, t. 7, Prawo zobowiązań - część szczegółowa, red. J. Rajski, Warszawa 2011.

Sychowicz M. (w:) Praktyczny komentarz z orzecznictwem. Kodeks cywilny. Tom II art. 353-1088, Warszawa 2005.

Sylwestrzak A. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Balwicka-Szczyrba, A. Sylwestrzak, Warszawa 2022.

Sylwestrzak A.: Odwołanie darowizny wskutek rażącej niewdzięczności obdaro- wanego, Gdańskie Studia Prawnicze t. X (2003 r.), s. 103-120.

Sylwestrzak A.: Regres alimentacyjny - kilka uwag na temat art. 140 k.r.o., Gdańskie Studia Prawnicze 2018, nr 1, s. 61-72.

Szadkowski K. (w:) Kodeks cywilny, t. I, Komentarz. Art. 1-352, red. M. Gutowski, Warszawa 2021.

Szer S., Winiarz J.: Prawo rodzinne w zarysie, Warszawa 1969.

Szpunar A.: Wstąpienie w prawa zaspokojonego wierzyciela, Kraków 2000.

Szpunar A.: Wanatowska W., Przegląd orzecznictwa Sądu Najwyższego w zakresie prawa cywilnego materialnego za I półrocze 1973 r., Nowe Prawo 1974, nr 1.

Telenga P. (w:) Kodeks postępowania cywilnego, t. II, Komentarz do art. 730-1217, red. A. Jakubecki, Warszawa 2017.

Tenenbaum-Kulig M.: Darowizna w polskim prawie zobowiązań, Warszawa 2021.

Tenenbaum-Kulig M.: Recenzja: Szymon Solarski, Odwołanie darowizny, Warszawa 2020, Forum Prawnicze 2021, nr 2.

Tomaszewska E.: Ustawa o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. Komentarz,

LEX/el. 2019.

Trzaskowski R. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, t. 5, Zobowiązania. Część szczegółowa, red. J. Gudowski, Warszawa 2017.

Uzasadnienie projektu kodeksu zobowiązań z uwzględnieniem ostatecznego tekstu kodeksu. Art. 294-369 (oprac. R. Longchamps de Berier), Warszawa 1937.

Warciński M.: Glosa do wyroku SN z 7 listopada 2002 r., II CKN 1395/00, Palestra 2004, z. 11-12, s. 273-278.

Warciński M.: Odwołanie darowizny wykonanej, Warszawa 2012 (raport dostępny na stronie internetowej https://iws.gov.pl/analizy-i-raporty/raporty/).

Wierciński J. (w:) Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. J. Wierciński, Warszawa 2014.

Wimmer-Leonhardt S. (w:) J. von Staudingers Kommentar zum Burgerlichen Gesetzbuch mit Einfuhrungsgesetz und Nebengesetzen. Buch 2: Recht der Schuldverhaltnisse §§ 516-534 (Schenkungsrecht), red. M. Martinek, Berlin 2005.

Wronkowska S.: Podstawowe pojęcia prawa i prawoznawstwa, Poznań 2005.

Wronkowska S. (w:) S. Wronkowska, Z. Ziembiński, Zarys teorii prawa, Poznań 2001.

Zagrobelny K. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2023.

Załucki M. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Załucki, Warszawa 2023.

Zaradkiewicz K.: Kodeks cywilny, t. I, Komentarz do art. 1-44911, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2020.

Zeranski D.: Der Ruckforderungsanspruch des verarmten Schenkers. Uberleitbarkeit, Abtretbarkeit, Verpfandbarkeit, Pfandbarkeit und Vererblichkeit des Rechts aus § 528 Absatz 1 Satz 1 BGB, Berlin 1998.

Zelek M. (w:) Kodeks cywilny, t. III, Komentarz. Art. 627-1088, red. M. Gutowski, Warszawa 2022.

Zeranski D.: Die postmortale Uberleitung des Ruckforderungsanspruchs des verarmten Schenkers durch den Sozialhilfetrager, Neue Juristische Wochenschrift 1998, z. 35, s. 2574-2576.

Ziembiński Z.: Logika praktyczna, Warszawa 2007.

Zwissler F. (w:) Erbrecht, Hrsg. W. Burandt, D. Rojahn, Munchen 2022.