Abstrakt
Artykuł omawia konsekwencje wprowadzenia art. 233 § 1a do Kodeksu karnego, skupiając się na pozycji procesowej przesłuchiwanego sprawcy. Odnosi się do najbardziej aktualnego stanowiska Sądu Najwyższego w tej kwestii. Przed wprowadzeniem niedawnych poprawek do KK sądownictwo i większość doktryny jednogłośnie twierdziły, że przesłuchanie świadka, który jest faktycznym sprawcą, w ramach reżimu odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań, jest sprzeczne z konstytucyjnym prawem do obrony. Niedawne zmiany na tym polu rodzą pytania o konstytucyjność nowo wprowadzonego przestępstwa i wpływ milczenia na pozycję sprawcy-świadka w procesie karnym. Czy z milczenia przesłuchiwanego świadka / osoby oskarżonej można wyciągać niekorzystne dla niej wnioski? Czy powołanie się na prawo do milczenia zagwarantowane w Kodeksie postępowania karnego gwarantuje jakiekolwiek dalsze przywileje, jak ma to miejsce w przypadku piątej poprawki do konstytucji Stanów Zjednoczonych? Co można wskazać jako standard strasburski w tej dziedzinie? Proponujemy analizę porównawczą wskazującą na poważne ryzyko braku spójności i nowe, istotne zagrożenia dla prawa do obrony.
Bibliografia
Berger M., Europeazing self-incrimination: The right to remain silent in the European Court of Human Right, Columbia Journal of European Law, vol. 12/2006;
Bielski M., Wyłączenie przestępności składania fałszywych zeznań w związku z przysługującym sprawcy czynu zabronionego prawem do obrony, CzPKiNP 2011, nr 3;
Bojańczyk A., Uprawnienie do składania fałszywych wyjaśnień ? jak długo jeszcze?, Palestra 2014, nr 9;
Choi Bryan H., For Whom the Data Tolls: A Reunified Theory of Fourth and Fifth Amendment Jurisprudence, 37 Cardozo L. Rev. 185, 195?96 (2015);
Czabański J., Warchoł M., Prawo do milczenia czy prawo do kłamstwa, Prok. i Pr. 2007, nr 12;
Filar M., Glosa do uchwały SN z dnia 20 września 2007 r., I KZP 26/07, LEX nr 298949;
Gruszecka D., Zasięg prawa do obrony w kontekście odpowiedzialności za fałszywe zeznania, CzPKiNP 2010, nr 2;
Gutowski M., Kardas P., Domniemanie konstytucyjności a kompetencje sądów, Palestra 2016, nr 5;
Gutowski M., Kardas P., Konstytucja z 1997 r. a model kontroli konstytucyjności prawa, Palestra 2017, nr 4;
Gutowski M., Kardas P., Sądowa kontrola konstytucyjności prawa. Kilka uwag o kompetencjach sądów powszechnych do bezpośredniego stosowania konstytucji, Palestra 2016, nr 4;
Gutowski M., Kardas P., Wykładnia i stosowanie prawa w procesie opartym na Konstytucji, Warszawa 2017;
Hermeliński W., Nita-Światłowska B., Kilka uwag o prawie do obrony w związku z nowelizacją kodeksu postępowania karnego z 2016 r., Palestra 2016, nr 9;
Hoffmann J. L., Stuntz W.J., "Defining Crimes, 3rd edition" (2017);
Jaskuła A., Zasada nemo se ipsum accusare tenetur a odpowiedzialność za składanie fałszywych zeznań, Kwartalnik Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury 2012, nr 2(5);
Jezusek A., Możliwość dezinformowania przez świadka organów postępowania w świetle prawa do obrony, zasady równości wobec prawa i zasady praworządności a realizacja znamion występku z art. 233 § 1a k.k., CPKiNP 2018, nr 4;
Jodłowski J., Zasada prawdy materialnej w postępowaniu karnym, Warszawa 2015;
Kardas P., O sposobie rozwiązywania kolizji norm postępowania karnego z Konstytucją RP, prawem Unii Europejskiej oraz umowami międzynarodowymi, [w:] Norma postępowania karnego. Sędzia wobec zmian prawa karnego procesowego, red. J. Skorupka, K. J. Leżak, Kraków 2018;
Kardas P., Rozproszona kontrola konstytucyjności prawa w orzecznictwie Izby Karnej Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych jako wyraz sędziowskiego konstytucyjnego posłuszeństwa, e-CPKiNP 4/2019;
Kerr Orin S., Are We Overprotecting Code? Thoughts on First-Generation Internet Law, 57 Wash. & Lee L. Rev. 1287, 1288?89 (2000);
Kerr Orin S., Compelled Decryption and the Privilege Against Self-Incrimination, 97 Texas L. Rev. 767, 768, 771 (2019);
Kmiecik R., Glosa do uchwały SN z dnia 20 września 2007 r., I KZP 26/07, LEX nr 298949;
Lach A., Glosa do uchwały SN z dnia 20 września 2007 r., I KZP 26/07, LEX nr 298949;
Matczak M., Imperium tekstu. Prawo jako postulowanie i urzeczywistnienie świata możliwego, Warszawa 2019;
Młynarczyk Z., Fałszywe zeznania w polskim prawie karnym, Warszawa 1971;
Nowak P., Definicja podejrzanego i oskarżonego a konstytucyjne prawo do obrony, CPKiNP 2016, nr 4;
Pałka S., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2004 r., Mon. Praw. 2006, nr 16;
Pohl Ł., Propozycja nowelizacji art. 175 § 1 Kodeksu postępowania karnego, ?Prawo w Działaniu? 2020, z. 41;
Pohl Ł., W sprawie wyjaśnień oskarżonego w polskim postępowaniu karnym ? odpowiedź, [w:] Aktualne problemy prawa karnego. Księga pamiątkowa z okazji jubileuszu 70. urodzin Profesora Andrzeja J. Szwarca, red. Ł. Pohl, Poznań 2009;
Sakowicz A., Prawo do milczenia w polskim procesie karnym, Białystok 2019;
Szewczyk M., Zeznanie nieprawdy lub zatajenie prawdy z obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą sprawcy lub jego najbliższym (art. 233 § 1a k.k.), Prok. i Pr. 2018, nr 9;
Szewczyk M., Zontek W., Wojtaszczyk A., [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz do art. 212-277d, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2017;
Rusinek M., O ?prawie do kłamstwa? (artykuł polemiczny), Prok. i Pr. 2008, nr 4;
Tarapata S., Czy sędzia karny jest strażnikiem Konstytucji? O tzw. rozproszonej kontroli konstytucyjności w toku dekodowania normy postępowania karnego, [w:] Norma postępowania karnego. Sędzia wobec zmian prawa karnego procesowego, red. J. Skorupka, K. J. Leżak, Kraków 2018;
Tarapata S., Zakrzewski P., Czy to koniec sporu dotyczącego kwestii ponoszenia odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań przez sprawcę uprzednio popełnionego przestępstwa? Rzecz o wykładni znamion typu czynu zabronionego z art. 233 § 1a k.k., [w:] Zmodyfikowane typy przestępstw w teorii i praktyce sądowej, red. J. Giezek, J. Brzezińska, Warszawa 2017;
Wareham J., Cracking the Code: The Enigma of the Self-Incrimination Clause and Compulsory Decryption of Encrypted Media, 1 GEO. L. TECH. REV. 247 (2017);
Wąsek A., Glosa do uchwały SN z dnia 20.06.1991 r., I KZP 12/91, WPP 1992, nr 3-4;
Wiliński P., Karlik P., Konstytucja RP. Tom I. Komentarz. Art. 1-86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016;
Wróbel W., Konstytucyjne prawo do obrony w perspektywie prawa karnego materialnego, [w:] Węzłowe problemy prawa karnego, kryminologii i polityki kryminalnej, red. V. Konarska-Wrzosek, J. Lachowski, J. Wójcikiewicz, Warszawa 2010;
Wróbel W., Wojtaszczyk A., Zontek W., Przestępstwa przeciwko wymiarowi sprawiedliwości, [w:] System prawa karnego, t. 8, Przestępstwa przeciwko państwu i dobrom zbiorowym, red. L. Paprzycki, Warszawa 2013;
Zgoliński I., Komentarz do art. 233 Kodeksu karnego, [w:] Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2018, teza nr 3; M. Mozgawa, Komentarz do art. 233 Kodeksu karnego, [w:] Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, Warszawa 2019;
Zontek W., Modele wyłączania odpowiedzialności karnej, Kraków 2018.
Bielski M., Wyłączenie przestępności składania fałszywych zeznań w związku z przysługującym sprawcy czynu zabronionego prawem do obrony, CzPKiNP 2011, nr 3;
Bojańczyk A., Uprawnienie do składania fałszywych wyjaśnień ? jak długo jeszcze?, Palestra 2014, nr 9;
Choi Bryan H., For Whom the Data Tolls: A Reunified Theory of Fourth and Fifth Amendment Jurisprudence, 37 Cardozo L. Rev. 185, 195?96 (2015);
Czabański J., Warchoł M., Prawo do milczenia czy prawo do kłamstwa, Prok. i Pr. 2007, nr 12;
Filar M., Glosa do uchwały SN z dnia 20 września 2007 r., I KZP 26/07, LEX nr 298949;
Gruszecka D., Zasięg prawa do obrony w kontekście odpowiedzialności za fałszywe zeznania, CzPKiNP 2010, nr 2;
Gutowski M., Kardas P., Domniemanie konstytucyjności a kompetencje sądów, Palestra 2016, nr 5;
Gutowski M., Kardas P., Konstytucja z 1997 r. a model kontroli konstytucyjności prawa, Palestra 2017, nr 4;
Gutowski M., Kardas P., Sądowa kontrola konstytucyjności prawa. Kilka uwag o kompetencjach sądów powszechnych do bezpośredniego stosowania konstytucji, Palestra 2016, nr 4;
Gutowski M., Kardas P., Wykładnia i stosowanie prawa w procesie opartym na Konstytucji, Warszawa 2017;
Hermeliński W., Nita-Światłowska B., Kilka uwag o prawie do obrony w związku z nowelizacją kodeksu postępowania karnego z 2016 r., Palestra 2016, nr 9;
Hoffmann J. L., Stuntz W.J., "Defining Crimes, 3rd edition" (2017);
Jaskuła A., Zasada nemo se ipsum accusare tenetur a odpowiedzialność za składanie fałszywych zeznań, Kwartalnik Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury 2012, nr 2(5);
Jezusek A., Możliwość dezinformowania przez świadka organów postępowania w świetle prawa do obrony, zasady równości wobec prawa i zasady praworządności a realizacja znamion występku z art. 233 § 1a k.k., CPKiNP 2018, nr 4;
Jodłowski J., Zasada prawdy materialnej w postępowaniu karnym, Warszawa 2015;
Kardas P., O sposobie rozwiązywania kolizji norm postępowania karnego z Konstytucją RP, prawem Unii Europejskiej oraz umowami międzynarodowymi, [w:] Norma postępowania karnego. Sędzia wobec zmian prawa karnego procesowego, red. J. Skorupka, K. J. Leżak, Kraków 2018;
Kardas P., Rozproszona kontrola konstytucyjności prawa w orzecznictwie Izby Karnej Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych jako wyraz sędziowskiego konstytucyjnego posłuszeństwa, e-CPKiNP 4/2019;
Kerr Orin S., Are We Overprotecting Code? Thoughts on First-Generation Internet Law, 57 Wash. & Lee L. Rev. 1287, 1288?89 (2000);
Kerr Orin S., Compelled Decryption and the Privilege Against Self-Incrimination, 97 Texas L. Rev. 767, 768, 771 (2019);
Kmiecik R., Glosa do uchwały SN z dnia 20 września 2007 r., I KZP 26/07, LEX nr 298949;
Lach A., Glosa do uchwały SN z dnia 20 września 2007 r., I KZP 26/07, LEX nr 298949;
Matczak M., Imperium tekstu. Prawo jako postulowanie i urzeczywistnienie świata możliwego, Warszawa 2019;
Młynarczyk Z., Fałszywe zeznania w polskim prawie karnym, Warszawa 1971;
Nowak P., Definicja podejrzanego i oskarżonego a konstytucyjne prawo do obrony, CPKiNP 2016, nr 4;
Pałka S., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2004 r., Mon. Praw. 2006, nr 16;
Pohl Ł., Propozycja nowelizacji art. 175 § 1 Kodeksu postępowania karnego, ?Prawo w Działaniu? 2020, z. 41;
Pohl Ł., W sprawie wyjaśnień oskarżonego w polskim postępowaniu karnym ? odpowiedź, [w:] Aktualne problemy prawa karnego. Księga pamiątkowa z okazji jubileuszu 70. urodzin Profesora Andrzeja J. Szwarca, red. Ł. Pohl, Poznań 2009;
Sakowicz A., Prawo do milczenia w polskim procesie karnym, Białystok 2019;
Szewczyk M., Zeznanie nieprawdy lub zatajenie prawdy z obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą sprawcy lub jego najbliższym (art. 233 § 1a k.k.), Prok. i Pr. 2018, nr 9;
Szewczyk M., Zontek W., Wojtaszczyk A., [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz do art. 212-277d, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2017;
Rusinek M., O ?prawie do kłamstwa? (artykuł polemiczny), Prok. i Pr. 2008, nr 4;
Tarapata S., Czy sędzia karny jest strażnikiem Konstytucji? O tzw. rozproszonej kontroli konstytucyjności w toku dekodowania normy postępowania karnego, [w:] Norma postępowania karnego. Sędzia wobec zmian prawa karnego procesowego, red. J. Skorupka, K. J. Leżak, Kraków 2018;
Tarapata S., Zakrzewski P., Czy to koniec sporu dotyczącego kwestii ponoszenia odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań przez sprawcę uprzednio popełnionego przestępstwa? Rzecz o wykładni znamion typu czynu zabronionego z art. 233 § 1a k.k., [w:] Zmodyfikowane typy przestępstw w teorii i praktyce sądowej, red. J. Giezek, J. Brzezińska, Warszawa 2017;
Wareham J., Cracking the Code: The Enigma of the Self-Incrimination Clause and Compulsory Decryption of Encrypted Media, 1 GEO. L. TECH. REV. 247 (2017);
Wąsek A., Glosa do uchwały SN z dnia 20.06.1991 r., I KZP 12/91, WPP 1992, nr 3-4;
Wiliński P., Karlik P., Konstytucja RP. Tom I. Komentarz. Art. 1-86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016;
Wróbel W., Konstytucyjne prawo do obrony w perspektywie prawa karnego materialnego, [w:] Węzłowe problemy prawa karnego, kryminologii i polityki kryminalnej, red. V. Konarska-Wrzosek, J. Lachowski, J. Wójcikiewicz, Warszawa 2010;
Wróbel W., Wojtaszczyk A., Zontek W., Przestępstwa przeciwko wymiarowi sprawiedliwości, [w:] System prawa karnego, t. 8, Przestępstwa przeciwko państwu i dobrom zbiorowym, red. L. Paprzycki, Warszawa 2013;
Zgoliński I., Komentarz do art. 233 Kodeksu karnego, [w:] Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2018, teza nr 3; M. Mozgawa, Komentarz do art. 233 Kodeksu karnego, [w:] Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, Warszawa 2019;
Zontek W., Modele wyłączania odpowiedzialności karnej, Kraków 2018.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Prawa autorskie (c) 2022 Forum Prawnicze
##plugins.generic.usageStats.downloads##
##plugins.generic.usageStats.noStats##