Abstrakt
Glosowany wyrok dotyczy kwestii konstytucyjności obecności symboli religijnych na nieruchomościach publicznych. Sąd Najwyższy USA orzekł, że około 10 metrowy krzyż łaciński wzniesiony blisko wiek temu celem upamiętnienia żołnierzy poległych w czasie I wojny światowej nie narusza zasady religijnej neutralności państwa wyrażonej w pierwszej poprawce do federalnej ustawy zasadniczej (Establishment Clause). Sąd prawidłowo rozstrzygnął, iż monument może pozostać w dotychczasowej lokalizacji ze względu na jego doniosłość historyczną i kulturową. Na uznanie zasługuje przyjęte przez Sąd inkluzywistyczne rozumienie zasady religijnej neutralności. W wyroku wskazano, iż usuwanie symboli religijnych w przestrzeni publicznej wiele osób mogłoby odebrać nie za działanie neutralne, ale za przejaw wrogości wobec religii. Autor podziela stanowisko Sądu odrzucające relewantność tzw. testu Lemona do oceny niniejszej sprawy i spraw analogicznych na rzecz zastosowania tzw. testu historii i tradycji. Zastrzeżenie budzi jednak objęcie przez Sąd domniemaniem konstytucyjności jedynie ?wieloletnich? monumentów, symboli i praktyk. Wydaje się, iż kryterium ich wieku nie powinno być decydującym czynnikiem w sądowej ocenie ich konstytucyjności. W końcu Sąd trafnie podkreślając pozareligijną wymowę i funkcję kontestowanego w sprawie krzyża, jednocześnie nie doszacował jego religijnego wymiaru. Nie ma potrzeby, aby eksponując kulturową i historyczną doniosłość krzyża - czy innego symbolu religijnego - w danym społeczeństwie, zarazem pomniejszać czy zbywać milczeniem jego głęboko chrześcijańską naturę. Rozstrzygnięcie o konstytucyjności krzyża na nieruchomości publicznej za cenę jego quasi dechrystianizacji w imię doktryny ceremonialnego deizmu byłoby nieuczciwe tak wobec wierzących jak i niewierzących.
Bibliografia
Bańczyk W., Prawo do publicznego eksponowania symbolu religijnego w świetle zasad neutralności i bezstronności w stosunkach państwo ? Kościół na przykładzie Stanów Zjednoczonych Ameryki oraz Rzeczpospolitej Polskiej, ?Internetowy Przegląd Prawniczy TBSP UJ? 2017, nr 4.
Brzozowski W., Bezstronność światopoglądowa władz publicznych w Konstytucji RP, Warszawa 2011.
Longchamps de Bérier F., Polityczny podział wzdłuż linii podziału religijnego? Dwa nowe orzeczenia Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych, ?Forum Prawnicze? 2014, nr 2.
Małajny R., ?Mur Separacji? ? państwo a Kościół w Stanach Zjednoczonych Ameryki, Katowice 1992.
Maroń G., Konstytucyjność eksponowania w przestrzeni publicznej Dekalogu w świetle orzecznictwa sądów Stanów Zjednoczonych, ?Przegląd Prawa Konstytucyjnego? 2019, nr 1.
Maroń G., Integralność religijna sędziego oraz argumentacja religijna w amerykańskim procesie orzeczniczym, Rzeszów 2011.
Maroń G., Konstytucyjność bożonarodzeniowej symboliki w przestrzeni publicznej w świetle orzecznictwa sądów Stanów Zjednoczonych, ?Przegląd Sejmowy? 2018, nr 3.
Maroń G., Konstytucyjność aktów ceremonialnego deizmu w świetle orzecznictwa sądów USA, ?Przegląd Prawa Konstytucyjnego? 2017, Nr 3.
Romanko A., Symbol krzyża w sferze publicznej w kontekście wybranych orzeczeń, ?Kościół i Państwo? 2013, nr 2.
Stanisz P., Zawiślak M., Ordon M., Obecność krzyża w przestrzeni publicznej. Doświadczenia niektórych państw europejskich, Lublin 2016.
Sunstein C., One Case at a Time ? Judicial Minimalism on the Supreme Court, Cambridge 1999.
Zieliński T. J., Neutralność religijna państwa w USA w świetle orzecznictwa federalnego Sądu Najwyższego (zagadnienia podstawowe) (w:) M. Pietrzak, Francuska ustawa z 9 grudnia 1905 roku o rozdziale Kościoła i państwa z perspektywy stu lat, Warszawa 2007.
Orzecznictwo
Lemon v. Kurtzman, 403 U.S. 602 (1971).
Stone v. Graham, 449 U.S. 39 (1980).
Marsh v. Chambers, 463 U.S. 783 (1983).
Lynch v. Donnelly, 465 U.S. 668 (1984).
Allegheny County v. ACLU of Pittsburgh, 492 U.S. 573 (1989).
Lee v. Weisman, 505 U.S. 577 (1992).
Capitol Square Review & Advisory Bd. v. Pinette, 515 U.S. 753 (1995).
McCreary County v. ACLU of Kentucky, 545 U.S. 844 (2005).
Van Orden v. Perry, 545 U.S. 677 (2005)
Pleasant Grove City et al. v. Summum, 555 U.S. 460 (2009).
Salazar v. Buono, 559 U.S. 700 (2010).
Town of Greece v. Galloway, 572 U. S. 565 (2014).
American Humanist v. MD-Nat'l Capital Park, 147 F. Supp. 3d 373 (Md. 2015).
American Humanist v. MD-Nat'l Capital Park, 874 F.3d 195 (4th Cir. 2017).
The American Legion v. American Humanist Association, 588 U.S. ___ (2019)