Abstrakt
W artykule przedstawiono pewne prawidłowości dotyczące pojmowania religii w polskim prawie, orzecznictwie, a zwłaszcza doktrynie prawniczej. Autor krytycznie odnosi się m.in. do klasyfikowania ateizmu jako religii, kwestionowania potrzeby interpretacji religii jako terminu języka prawnego czy sankcjonowania subiektywistycznej wykładni tego terminu przed adresatów prawa. Troska o funkcjonalność porządku prawnego każe odrzucić laksystyczne podejście do wykładni religii na gruncie prawa. Organy władzy publicznej stosując praw nie mogą być związane tym, jak religię indywidualistycznie rozumie wnioskodawca, skarżący, oskarżony, powód, pozwany. Byłoby to sprzeczne z kanonami wykładni prawa oraz zasadami pewności i bezpieczeństwa prawnego. Wzgląd na zdolność regulacyjną prawa przemawia za pozostaniem przy ?tradycyjnym? rozumieniu religii, którego integralnym elementem jest kategoria Boga (bogów), nadprzyrodzoności, transcendentności czy sacrum. Doktrynalne postulaty o większą inkluzywność pojęcia religii nie mogą abstrahować od operacjonalności (stosowalności) tego pojęcia w porządku prawnym.
Bibliografia
Białek T., Unijna polityka antydyskryminacyjna na przykładzie dyrektywy 2000/78/WE (w:) G. Baranowska, A. Gliszczyńska-Grabias, A. Hernandez-Połczyńska, K. Sękowska-Kozłowska (red.), O prawach człowieka. Księga jubileuszowa Profesora Romana Wieruszewskiego, Warszawa 2017, s. 519-536.
Borecki P., Wolność sumienia i wyznania cudzoziemców w prawie polskim, ?Studia z Prawa Wyznaniowego? 2014, t. 17, s. 22-46.
Borecki P., Status prawny osób bezwyznaniowych w Polsce, ?Państwo i Prawo? 2007, nr 4, s. 16-30.
Brzozowski W., Bezstronność światopoglądowa władz publicznych w Konstytucji RP, Warszawa 2011.
Cupriak J., Opinia w sprawie postępowania zmierzającego do zarejestrowania Kościoła Latającego Potwora Spaghetti, ?Przegląd Prawa Wyznaniowego? 2014, t. 6, s. 297-303.
Czarnecki P., Joke religions and ecclesiastical law: the case of the flying spaghetti monster church in Poland (w:) C. Durham, E. Clark, E. Nechiporova, Religion in the context of globalization: legal aspects of the functioning of religious organizations, Kraków 2017, s. 104-117.
Dąbrowska E., Kamiński I., Przestępstwo bluźnierstwa religijnego w angielskim Common Law, ?Problemy Wspo?łczesnego Prawa Mie?dzynarodowego, Europejskiego i Poro?wnawczego? 2008, R. 6, s. 5-30.
Deryng A., Rzecznik Praw Obywatelskich jako wnioskodawca w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym, Warszawa 2014.
Falski J., Dyskryminacja ze względu na religię w miejscu pracy w kontekście orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, ?Przegląd Sejmowy? 2019, nr 2 (151), s. 53-72
Falski J., Francuska laickość państwa w orzecznictwie sądowym, ?Państwo i Prawo? 2015, nr 4, s. 85-98.
Grobler A., Hermeneutyka Poppera a problem niejednomyślności, ?Przegląd Filozoficzny ? Nowa Seria? 2014, nr 4 (92), s. 183-192.
Hofman M., Ateizm nie jest religią, https://faktyimity.pl/ateizm-nie-jest-religia/
Iwański M., Projekt stanowiska Sejmu w sprawie o sygn. akt SK 55/13, ?Zeszyty Prawnicze Biura Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu? 2014, nr 3 (43), s. 226-252.
Janyga W., Obraza uczuć religijnych w polskim prawie karnym w świetle współczesnego pojmowania wolności sumienia i wyznania, Warszawa 2010.
Jędrzczak A., Wolność sumienia i religii w prawie administracyjnym (w:) J. Zimmermann (red.), Wolność w prawie administracyjnym, Warszawa 2017, s. 447-472.
Kamiński I.C., Ograniczenia swobody wypowiedzi dopuszczalne w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Analiza krytyczna, Warszawa 2010.
Kasiński M., Wolność sumienia i wyznania jako dobro chronione w prawie administracyjnym (wybrane problemy) (w:) Z. Duniewska (red.), Dobra chronione w prawie administracyjnym, Łódź 2014, s. 113-131.
Kość A., Państwo a religia w prawodawstwie japońskim, ?Studia z Prawa Wyznaniowego? 2002, t. 5, s. 3-29.
Kroczek P., Regulacje dotyczące krajobrazu priorytetowego a zagadnienie wolności religijnej imigrantów, ?Studia z Prawa Wyznaniowego? 2016, t. 19, s. 5-22.
Kroczek P., Ulman P., Argument statystyczny w rejestracji Kościołów i związków wyznaniowych ? przyczynek do dyskusji, ?Opolskie Studia Administracyjno-Prawne? 2015, vol. 13, nr 1, s. 61-82.
Margul T., Uwagi na temat formalnej poprawności naukowej definicji religii, ?Annales UMCS Sectio F? 1958, vol. 13, s. 43-77.
Maroń G., Artykuł recenzyjny Brian Leiter, Why Tolerate Religion? (Princeton, Princeton University Press, 2013, ss. 187, ISBN 9780691153612), ?Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Seria Prawnicza? 2019, nr 25.
Maroń G., Integralność religijna sędziego oraz argumentacja religijna w amerykańskim procesie orzeczniczym, Rzeszów 2018.
Maroń G., Osoba świętego Jana Pawła II w polskim porządku prawnym, Warszawa 2016.
Masek C., Status prawny sekt destrukcyjnych oraz nowych ruchów religijnych działających na obszarze Polski, ?Studia Prawnicze? 2017, z. 1, s. 135-149.
Mielczarek M., Zakaz dyskryminacji religijnej w dostępie i korzystaniu z usług oraz instrumentów rynku pracy (w:) Z. Góral (red.), Bezrobocie i polityka zatrudnienia, Warszawa 2017, s. 107-122.
Moskowitz L., God Is a Woman: Feminism as a Religion Protected under the Free Exercise Clause of the First Amendment, ?The American University Journal of Gender, Social Policy & the Law? 2019, vol. 27, nr 3, s. 399-430.
Olszówka M., Kilka refleksji o aktach prawa UE jako źródłach prawa wyznaniowego w Polsce, ?Forum Prawnicze? 2015, nr 4, s. 59-76.
Ożóg M., Noszenie chusty islamskiej w miejscu pracy a prawa i wolności innych podmiotów prawa. Rozważania na kanwie wyroków Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 14 marca 2017 r. w sprawach: Samira Achbita przeciwko G4S Secure Solutions (C-157/15) oraz Asma Bougnaoui przeciwko firmie Micropole (C-188/15), ?Studia z Prawa Wyznaniowego? 2017, t. 20, s. 307-334.
Ożóg M., Rejestrowanie kościołów i innych związków wyznaniowych w trybie administracyjnym, ?Forum Prawnicze? 2015, nr 2 (28), s. 23-40.
Paprzycki R., Prawna ochrona wolności sumienia i wyznania, Warszawa 2015.
Pawluczuk W., Wiara a życie codzienne, Kraków 1990.
Piechowiak M., Wolność religijna - aspekty filozoficznoprawne, ?Toruński Rocznik Praw Człowieka i Pokoju? 1994?1995, z. 3, s. 7-21.
Pietrzak M., Prawo wyznaniowe, Warszawa 2013.
Plisiecki M., Standardy świeckości przy rejestrowaniu związków wyznaniowych (w:) A. Mezglewski, A. Tunia (red.), Standardy bezstronności światopoglądowej władz publicznych, Lublin 2013, s. 121-131.
Potrzeszcz J., Bezpieczeństwo prawne z perspektywy filozofii prawa, Lublin 2013.
Potz M., Granice wolności religijnej, Wrocław 2008.
Prześladowani i zapomniani. Raport o chrześcijanach prześladowanych za wiarę w latach 2017-2019, https://pkwp.org/uploads/tinymce/pliki/Prze%C5%9Bladowani%20i%20zapomniani.%20Raport%20o%20chrze%C5%9Bcijanach%20prze%C5%9Bladowanych%20za%20wiar%C4%99%20w%20latach%202017-2019.pdf
Rozner M., Prawo do wolności religijnej w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka z 1950 r., ?Studia z Prawa Wyznaniowego? 2002, nr 5, s. 111-136.
Sadowski M., Religie monoteistyczne o prawie i państwie, ?Studia Erasmiana Wratislaviensia? 2011, nr 5, s. 13-47.
Sadurski W., On legal definitions of ?religion?, ?Australian Law Journal? 1989, vol. 63, s. 834?843.
Schwierskott-Matheson E., Wolność sumienia i wyznania w wybranych państwach demokratycznych, Regensburg 2012.
Schwierskott E., Gwarancja wolności sumienia w systemach prawnych Polski i Niemiec, ?Przegląd Sejmowy? 2003, nr 6, s. 55-68.
Sieradzan J., Pastafarianizm: religia czy parodia religii? Wokół odmowy uznania w Polsce pastafarian za wspólnotę religijną, ?Humaniora. Czasopismo Internetowe? 2013, nr 4 (4), s. 29-36.
Sobczak W., Komentarz do art. 18 (w:) R. Wieruszewski (red.), Międzynarodowy pakt praw obywatelskich (osobistych) i politycznych. Komentarz, Warszawa 2012, s. 419-460.
Stanisz P., Recenzje Norman Doe, Law and Religion in Europe. A Comparative Introduction, Oxford University Press 2011, s. xxviii + 306, ?Przegląd Sejmowy? 2013, nr 6, s. 170-177.
Stanisz P., Wspólnotowy zakaz dyskryminacji w zatrudnieniu ze względu na religię lub światopogląd, ?Przegląd Sejmowy? 2005, nr 1, s. 43-56.
Sundberg R., Clarifying the Definition of Religion Under English Law: The Need for a Universal Definition, ?Ecclesiastical Law Journal? 2018, vol. 20, s. 132-157.
Szabłowska-Juckiewicz M., Odpowiedzialność odszkodowawcza podmiotu zatrudniającego za naruszenie zasady równego traktowania, Warszawa 2019.
Szewczyk H., Dyskryminacja ze względu na przekonania religijne. Glosa do wyroku TS z dnia 14 marca 2017 r., C-157/15, ?Europejski Przegląd Sądowy? 2017, nr 10, s. 42-49.
Szewczyk H., Ochrona dóbr osobistych w zatrudnieniu, Warszawa 2007.
Szymanek J., Wolność sumienia i wyznania w Konstytucji RP, ?Przegląd Sejmowy? 2006, nr 2, s. 29-60.
P. Szymaniec, Koncepcje wolności religijnej. Rozwój historyczny i współczesny stan debaty w zachodniej myśli polityczno prawnej, Wałbrzych?Wrocław 2017.
Szymaniec P., Debaty wokół pojęcia religii we współczesnej anglosaskiej filozofii prawa (w:) K. Warchałowski, M. Osuchowska (red.), Religia i etyka jako interdyscyplinarny czynnik oddziaływania w relacjach międzynarodowych, Warszawa 2017, s. 135-152.
Ślęzak P., Kilka uwag krytycznych dotyczących zasad budowy programu telewizyjnego w prawie polskim (w:) I. Matusiak, K. Szczepanowska-Kozłowska, Ł. Żelechowski (red.), Opus auctorem laudat. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Monice Czajkowskiej-Dąbrowskiej, Warszawa 2019, s. 305-329.
Śmiszek K., Komentarz do art. 1 (w:) K. Kędziora, K. Śmiszek (red.), Ustawa o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania. Komentarz, Warszawa 2017.
Śniecikowski W., Prawo osób wierzących do uzewnętrzniania religii, ?Przegląd Prawa Publicznego? 2016, nr 4, s. 45-63.
Winczorek P., Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r., Warszawa 2000.
Woleński J., Sfera publiczna, sfera prywatna i wolność religijna, ?Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Administracji? 2017, t. 110, s. 205-213.
Wróbel A., Komentarz do art. 10 (w:) D. Miąsik, N. Półtorak, A. Wróbel, Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Komentarz. Tom I (art. 1-89), Warszawa 2012, s. 232-241.
Zieliński T.J., Konstytucyjna regulacja wolności sumienia i wyznania w Australii, ?Przegląd Prawa Wyznaniowego? 2010, nr 1, s. 5-22.
Zieliński T.J., Pojęcie religii, wyznania, związku wyznaniowego i Kościoła w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (w:) tenże (red.), Prawo i religia, t. 1, Warszawa 2007, s. 29-53.
Zieliński T.J., Klauzule prawnowyznaniowe jednolitego projektu konstytucji RP: (uwagi de lege fundamentale ferenda), ?Państwo i Prawo? 1997, z. 2, s. 81-98.
Zubik M. (red.), Wybór dokumentów prawa międzynarodowego dotyczących praw człowieka, Warszawa 2008.
Is Bodybuilding a Religion?, https://ncsureligion.wordpress.com/2018/12/05/is-bodybuilding-a-religion/
Orzecznictwo
Cavanaugh v. Bartelt, 178 F. Supp. 3d 819 (D. Neb. 2016).
Decyzja Charity Commission z dnia 17 listopada 1999 r. w sprawie wniosku Kościoła Scjentologicznego, http://www.charity-commission.gov.uk/Library/registration/pdfs/cosfulldoc.pdf
Decyzja Charity Commission z 16 grudnia 2009 r. w sprawie wniosku Centrum Gnostycznego, https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/324274/gnosticdec.pdf
Decyzja Charity Commission z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie wniosku Świątyni Zakonu Jedi, https://www.gov.uk/government/publications/the-temple-of-the-jedi-order
Hodkin & Anor, R (on the application of) v Registrar-General of Births, Deaths and Marriages [2013] UKSC 77 (11 December 2013).
Hollander v. Jnst. For Research On Women & Gender at Columbia Univ., 372 F. App'x 140, 141-42 (2d Cir. 2010).
Wyrok ETPC z dnia 2 października 2014 r. w sprawie Church of Scientology of St Petersburg i inni v. Rosja, skarga nr 47191/06, http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-146703
Wyrok ETPC z dnia 8 kwietnia 2014 r. w sprawie Keresztény Mennonita Egyház and Others v. Wegry, skargi nr 70945/11, 23611/12 i 26998/12, http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-142196
Wyrok ETPC z dnia 1 października 2009 r. w sprawie Kimlya i inni v. Rosja, skargi nr 76836/01 i 32782/03, http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-94565.
Wyrok ETPC z 26 października 2006 r. w sprawie Hassan i Tchaouch v. Bułgaria, skarga nr 30985/96, http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-58921
Wyrok NSA z dnia 27 lipca 2018 r., II OSK 2217/16, LEX nr 2592090.
Wyrok NSA z dnia 6 września 2013, II FSK 2608/11, LEX nr 1444640.
Wyrok NSA w Warszawie z dnia 23 stycznia 1998 r., I SA 1065/97, LEX nr 34411.
Wyrok NSA we Wrocławiu z dnia 5 sierpnia 1992 r. SA/Wr 678/92, LEX nr 10412.
Wyrok NSA we Wrocławiu z dnia 11 lutego 1991 r., SA/Wr 57/91, LEX nr 10186.
Wyrok NSA z dnia 6 września 1983 r., I SA 270/83, LEX nr 11357.
Wyrok SA w Gdańsku z dnia 25 kwietnia 2018 r., V ACa 271/17, LEX nr 2587234.
Wyrok SA w Krakowie z dnia 24 kwietnia 2018 r., I ACa 1217/17, LEX nr 2523967.
Wyrok SA w Warszawie z dnia 12 października 2012 r., VI ACa 533/12, LEX nr 1264463.
Wyrok SN z dnia 17 września 2014 r., I CSK 439/13, LEX nr 1504809.
Wyrok SN z dnia 25 sierpnia 2004 r., IV CK 609/03, LEX nr 141172.
Wyrok SN 7 sędziów z dnia 12 stycznia 1995 r., II KRN 232/94, LEX nr 20734.
Wyrok SN z dnia 12 stycznia 1994 r., II KRN 232/94, LEX nr 1633805.
Wyrok TK z dnia 13 marca 2006 r., P 8/05, LEX nr 182490.
Wyrok WSA w Warszawie z dnia 19 maja 2016 r., I SA/Wa 1804/15, LEX nr 2459112.
Wyrok WSA w Warszawie z dnia 8 kwietnia 2014 r., I SA/Wa 1517/13, LEX nr 1464959.
Wyrok WSA w Warszawie z dnia 6 września 2007 r., II SA/Wa 470/07, LEX nr 439571.
Wyrok WSA w Warszawie z dnia 7 marca 2006 r., II SA/Wa 2132/05, LEX nr 503835.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Prawa autorskie (c) 2021 Forum Prawnicze