Abstrakt
Podstawową funkcją klauzul odpowiedzialności zastępczej powinno być rozszerzenie znamion podmiotu indywidualnego czynu zabronionego, tak by typizacja objęła osobę fizyczną działającą za kogoś innego, w szczególności za jednostkę organizacyjną. Natomiast nie ma dostatecznych podstaw karnomaterialnych, ani potrzeby budowania odrębnej formuły sprawstwa w ramach tzw. odpowiedzialności karnej zastępczej. Z tego powodu krytycznie należy ocenić działalność ustawodawcy, który w ustawach szczególnych dość często formułuje klauzule odpowiedzialności zastępczej w odniesieniu do typów powszechnych. W efekcie występuje niebezpieczeństwo potraktowania tych klauzul jako odrębnych typów czynów zabronionych, a w konsekwencji rozszerzenia zakresu kryminalizacji, bez jakiegokolwiek uzasadnienia kryminalnopolitycznego. Klauzule te mogą też bez żadnego uzasadnienia zawęzić pole kryminalizacji typu powszechcnego, pozostawiając rzeczywistego sprawcę poza zakresem znamion typu czynu zabronionego.
Mnogość rozwiązań stosowanych przez ustawodawcę w zakresie treści klauzul odpowiedzialności zastępczej utrudnia dociekanie ich istoty i jest źródłem wątpliwości interpretacyjnych. Tym niemniej można przyjąć, iż w każdym modelu klauzuli odpowiedzialności zastępczej, w jednostkach organizacyjnych obejmie ona osoby, które na gruncie uwarunkowań organizacyjnych danej jednostki (tak formalnych, jak i czysto faktycznych) umocowane są do rzeczywistego zarządzania (podejmowania decyzji) odnośnie prowadzenia danej sprawy. Dotyczy to trwałego, generalnego albo rodzajowego umocowania, a także umocowania chociażby do jednej tylko sprawy. W jednostkach w których modelowo, prawnie oddzielona jest sfera właścicielska od zarządzania jednostką organizacyjną (w szczególności w spółkach kapitałowych, a także np. w wypadku komandytariusza w spółce komandytowej), odpowiedzialności karnej nie można wiązać z wykonywaniem uprawnień właścicielskich.
Bibliografia
Alldridge P., Relocating criminal law, Londyn 2000,
Gburzyńska ? Dulewicz A., Pozycja prawna zarządu i członków zarządu spółek kapitałowych, Warszawa 2006,
Górniok O., Z problematyki ustawy o ochronie obrotu gospodarczego, ?Kontrola Państwowa? 1/1997,
Harari Y.N., Sapiens. Od zwierząt do bogów, Warszawa 2018,
Kardas P. (w:) R. Dębski (red), Nauka o przestępstwie. Zasady odpowiedzialności. System Prawa Karnego, Tom 3,
Kardas P., Łabuda G., Razowski T.: Kodeks karny skarbowy. Komentarz, Warszawa 2012,
Kuberski D., Glosa do postanowienia SN z dnia 4 lipca 2007 r., V KK 361/06, Lex/el.
Kunicka ? Michalska B., Koncepcja ?działania za kogoś innego? w niektórych obcych kodeksach karnych (odpowiedzialność organów i reprezentantów ciał kolektywnych), (w:) L. Tyszkiewicz, Problemy nauk penalnych, Prace ofiarowane Pani Profesor Oktawii Górniok, Katowice 1996,
Majewski J., (w:) O. Górniok (red), Prawo karne gospodarcze, Warszawa 2003,
Ochman P., Uwagi o klauzuli odpowiedzialności zastępczej za przestępstwa w pozakodeksowym prawie karnym gospodarczym, ?Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego? 2011, nr 27, s. 295
Oczkowski T., Nadużycie zaufania w prowadzeniu cudzych spraw majątkowych. Prawnokarne oceny i konsekwencje, Lex/el 2013
Parysek J.J., Metafory i neologizmy współczesnego języka nauk społecznych i ekonomicznych, ?Ruch Prawniczy Ekonomiczny i Społeczny? 2017, nr 3;
Pazdan M. (w:) Z. Radwański, A. Olejniczak, Prawo cywilne - część ogólna. System Prawa Prywatnego. Tom 2, red., Warszawa 2008.
Romanowski M., (w:) A. Szajkowski (red), System Prawa Prywatnego. Tom 16. Prawo Spółek Osobowych, Warszawa 2008,
Siwik Z., Projekt Kodeksu karnego skarbowego ? o kierunkach zmian w materialno prawnych przepisach części ogólnej, ?Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych? 1998, nr 1 ? 2,
Wilk L, Zagrodnik J., Prawo Karne skarbowe, 2009, s. 89 i n.,
Wróbel W., Zoll A., Polskie prawo karne. Część ogólna, 2010,
Wróblewski J., Rozumienie prawa i jego wykładni, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1990,
Zawłocki R., Istota odpowiedzialności karnej zastępczej, (w:) J. Jakubowska ? Hara, C. Nowak, J. Skupiński, Reforma Prawa Karnego. Propozycje i komentarze. Księga Pamiatkowa Profesor Barbary Kunickiej ? Michalskiej, Warszawa 2008,
Zientara A., Przestępstwo nadużycia zaufania z art. 296 kodeksu karnego, Warszawa 2010,
Żółtek S., Prawo karne w aspekcie zasady subsydiarności, Warszawa 2009.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Prawa autorskie (c) 2023 Forum Prawnicze