Abstrakt
Podatek przemysłowy, oparty na archaicznych rozwiązaniach, od początku jego funkcjonowania budził sprzeciw, szczególnie w kontekście wprowadzenia podatku od obrotu, któremu nadano cechy podatku konsumpcyjnego, a utrzymanym świadectwom przemysłowym nadano cechy podatku przychodowego. Należy również pamiętać, że same ustawy o podatku przemysłowym były w swej treści niezwykle skomplikowane, ustawodawca w jednej ustawie starał się uregulować jak największą ilość zjawisk gospodarczych.
Przyjęte rozwiązania wobec podatku przemysłowego pozwoliły ustawodawcy uzyskać stały wpływ do budżetu państwa, którego wielkość, jakkolwiek wahała się w zależności od okresu i sytuacji społecznej i gospodarczej, to średnio stanowiła 10% ogólnych wpływów budżetu państwa.
Próby zracjonalizowania systemu poboru podatku przemysłowego i zerwanie z zasadą nierównomierności tego podatku, oparciu się na cechach zewnętrznych przedsiębiorstwa, czy wreszcie z mechanicznym połączeniem podatku przychodowego i podatku od obrotu, dokonała dopiero ustawa z 25 kwietnia 1938 roku o podatku obrotowym. Reforma podatkowa była efektem długo oczekiwanych przez przedsiębiorców zmian systemu podatkowego w zakresie przede wszystkim podatku przemysłowego. Niestety z uwagi na wybuch wojny, przepisy nie weszły w życie.
Bibliografia
Akty prawe
1. Ustawa z dnia 31 lipca 1919 r. o jednolitej organizacji władz i urzędów skarbowych, Dz.U. nr 65, poz. 391.
2. Ustawa z dnia 29 maja 1920 r. w przedmiocie zmiany przepisów o opodatkowaniu spadków i darowizn, Dz.U. nr 49, poz. 299.
3. Ustawa z dnia 6 lipca 1920 r. w przedmiocie ujednostajnienia na obszarze byłego zaboru rosyjskiego ustaw i rozporządzeń o podatku przemysłowym, Dz.U. nr 66, poz. 437.
4. Ustawa z dnia 14 lipca 1920 r. o ujednostajnieniu i podwyższeniu podatków gruntowych i podymnego na obszarze b. Królestwa Kongresowego, Dz.U. nr 71, poz. 477.
5. Ustawa z dnia 14 lipca 1920 r. o podwyższeniu podatku gruntowego na obszarze b. zaboru austrjacko węgierskiego, Dz.U. nr 61, poz. 389.
6. Ustawa z dnia 16 lipca 1920 r. o podatku od kapitałów i rent, Dz.U. nr 76, poz. 517.
7. Ustawa z dnia 16 lipca 1920 r. o państwowym podatku dochodowym i podatku majątkowym, Dz.U. nr 82, poz. 550.
8. Ustawa z 17 grudnia 1921 r. w przedmiocie rozciągnięcia mocy obowiązującej ustawy z 6 lipca 1920 r. o ujednostajnieniu na obszarze byłego zaboru rosyjskiego ustaw i rozporządzeń o państwowym podatku przemysłowym na cały obszar Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U. 1922 nr 2, poz. 7.
9. Ustawa z dnia 14 maja 1923 r. w przedmiocie państwowego podatku przemysłowego, Dz.U. nr 58, poz. 412.
10. Ustawa z dnia 11 stycznia 1924 r. o naprawie Skarby Państwa i reformie walutowej, Dz.U. nr 4, poz. 28.
11. Ustawa z 15 lipca 1925 r. o państwowym podatku przemysłowym, Dz.U. nr 79, poz. 550.
12. Ustawa z dnia 30 kwietnia 1926 r. o popieraniu przemysłu cynkowego, Dz.U. nr 49, poz. 292.
13. Ustawa z 12 lutego 1931 r. o poborze 10% dodatku do niektórych podatków i opłat stemplowych, Dz.U. nr 16, poz. 82.
14. Ustawa z dnia 19 grudnia 1931 r. w sprawie zmiany ustawy z dnia 15 lipca 1925 r. o państwowym podatku przemysłowym, Dz.U. nr 112, poz. 881.
15. Ustawa z dnia 19 grudnia 1931 r. o nadzwyczajnym podatku od niektórych zajęć zawodowych, Dz.U. nr 112, poz. 882.
16. Ustawa z dnia 10 marca 1932 r. o spłacie zaległości podatkowych, Dz.U. nr 29, poz. 291.
17. Ustawa z dnia 24 marca 1933 r. o nadzwyczajnej daninie majątkowej, Dz.U. nr 29, poz. 248.
18. Ustawa z 26 marca 1935 r. o poborze 10% dodatku do opłat stemplowych i podatków pośrednich oraz 15% dodatku do podatków bezpośrednich oraz spadkowego i od darowizn, Dz.U. nr 22, poz. 127.
19. Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 14 stycznia 1936 r. w sprawie zmiany niektórych przepisów, dotyczących państwowego podatku przemysłowego i opłat stemplowych, Dz.U. nr 3, poz. 15.
20. Ustawa z 25 kwietnia 1938 r. o podatku obrotowym, Dz.U. nr 34, poz. 292.
21. Rozporządzenie Ministra Skarbu z 10 grudnia 1920 r. wydane w porozumieniu z Ministrem Kolei Żelaznych w przedmiocie ustalenia głównych i bocznych linii kolejowych do celów wymiaru podatku przemysłowego na obszarze byłego zaboru rosyjskiego, Dz.U. 1921 nr 3, poz. 14.
22. Rozporządzenie Ministra Skarbu z 10 grudnia 1920 r. w przedmiocie wykonania ustawy z 6 lipca 1920 r. o ujednostajnieniu na obszarze b. zaboru rosyjskiego ustaw i rozporządzeń o podatku przemysłowym, Dz.U. 1921 nr 1, poz. 1.
23. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 marca 1921 r. w przedmiocie rozciągnięcia mocy obowiązującej ustawy z dnia 31 lipca 1919 r. o tymczasowej organizacji władz i urzędów skarbowych na ziemie przyłączone do Rzeczypospolitej na podstawie umowy o preliminaryjnym pokoju i rozejmie, podpisanej w Rydze dnia 12 października 1920 r., Dz.U. nr 35, poz. 205.
24. Rozporządzenie Ministra Skarbu z dnia 27 kwietnia 1921 r. w przedmiocie utworzenia izb skarbowych na obszarze województw: Krakowskiego, Lwowskiego, Stanisławowskiego i Tarnopolskiego, Dz.U. nr 41, poz. 254.
25. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 grudnia 1921 r. w sprawie przekazania Ministrowi Skarbu administracji skarbowej na obszarze b. dzielnicy pruskiej, Dz.U. 1992 nr 4, poz. 19.
26. Rozporządzenie Ministra Skarbu w porozumieniu z Ministrem b. Dzielnicy Pruskiej z dnia 22 stycznia 1922 r. w przedmiocie objęcia przez Ministerstwo Skarbu administracji skarbowej na obszarze b. dzielnicy pruskiej, Dz.U. nr 11, poz. 101.
27. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 czerwca 1922 r. w przedmiocie tymczasowego ustroju władz skarbowych na Ziemi Wileńskiej i rozciągnięcia na tę ziemię niektórych ustaw i rozporządzeń, Dz.U. nr 51, poz. 458.
28. Rozporządzenie Ministra Skarbu z dnia 11 lipca 1922 r. w przedmiocie utworzenia izby skarbowej i urzędów skarbowych na obszarze Ziemi Wileńskiej, Dz.U. nr 58, poz. 522.
29. Rozporządzenie Ministra Skarbu z 27 czerwca 1923 r. w celu wykonania ustawy z 14 maja 1923 r. w przedmiocie państwowego podatku przemysłowego, Dz.U. nr 67, poz. 522.
30. Rozporządzenie Ministra Skarbu z 31 lipca 1924 r. w celu wykonania ustawy z 9 lipca 1924 r. o rozciągnięciu mocy obowiązującej: 1) ustawy z 14 maja 1923 r. w przedmiocie państwowego podatku przemysłowego i 2) ustawy z 16 lipca 1920 roku o opłacie stemplowej od sprzedaży przedmiotów zbytku na górnośląską część województwa śląskiego, Dz.U. nr 71, poz. 693.
31. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 31 stycznia 1924 r. w przedmiocie niezaliczania na podatek przemysłowy przedpłat, uiszczonych na poczet tegoż podatku w postaci świadectw przemysłowych, Dz.U. nr 12, poz. 102.
32. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 16 lutego 1924 r. o podniesieniu stawek podatków bezpośrednich, Dz.U. nr 16, poz. 151.
33. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 12 kwietnia 1924 r. o podwyższeniu ceny świadectw przemysłowych i kart rejestracyjnych, Dz.U. nr 33, poz. 340.
34. Rozporządzenie Ministra Skarbu z dnia 1 kwietnia 1925 r. w sprawie zmiany organizacji urzędów skarbowych w okręgach administracyjnych izb skarbowych w Krakowie, Lwowie, Łucku, Grudziądzu i Poznaniu, Dz.U. nr 38, poz. 263.
35. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 6 marca 1928 r. o uchyleniu ustawy z dnia 30 kwietnia 1926 r. o popieraniu przemysłu cynkowego, Dz.U. nr 26, poz. 235.
36. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 1 czerwca 1927 r. o popieraniu rozbudowy i rozwoju gospodarczego miasta i portu Gdyni, Dz.U. nr 51, poz. 452.
37. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 22 marca 1928 r. w sprawie ulg dla przedsiębiorstw przemysłowych i komunikacyjnych, Dz.U. nr 36, poz. 329.
38. Rozporządzenie Ministra Skarbu z 6 marca 1931 r. w sprawie poboru 10% dodatku do niektórych podatków i opłat stemplowych, Dz.U. nr 23, poz. 138.
39. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1933 r. o popieraniu elektryfikacji, Dz.U. nr 85, poz. 633.
40. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1933 r. o poborze 10% dodatku do państwowego podatku gruntowego i przemysłowego, Dz.U. nr 84, poz. 612.
41. Rozporządzenie Ministra Skarbu z 30 marca 1935 r. o poborze 10% dodatku do opłat stemplowych, podatków pośrednich i podatku gruntowego oraz 15% dodatku do podatków bezpośrednich oraz spadkowego i od darowizn, Dz.U. nr 23, poz. 155.
42. Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z 14 stycznia 1936 r. w sprawie zmiany niektórych przepisów, dotyczących państwowego podatku przemysłowego i opłat stemplowych, Dz.U. nr 3, poz. 15.
43. Okólnik Ministerstwa Skarbu z 17 października 1935 r. w sprawie nabywania świadectw przemysłowych na rok 1936, Dz.Urz.M.S. nr 29, poz. 660.
44. Okólnik Ministerstwa Skarbu z 23 października1936 r. w sprawie nabywania świadectw przemysłowych na rok 1937, Dz.Urz.M.S. nr 29, poz. 891.
45. Okólnik Ministerstwa Skarbu z 20 października 1937 r. w sprawie nabywania świadectw przemysłowych na rok 1938, Dz.Urz.M.S. nr 28, poz. 841.
Literatura
1. Alland A., Podatek przemysłowy od komisu, agentury i pośrednictwa, ?Czasopismo Skarbowe? 1926, nr 4.
2. Alland A., Zasady opodatkowania skupu, uprawianego zawodowo, w celu sprzedaży, ?Czasopismo Skarbowe? 1928, nr 3.
3. Bernhardt W., Polityka podatkowa, ?Czasopismo Skarbowe? 1931, nr 8.
4. Ciągwa J., Autonomia Śląska (1922?1939), Katowice 1988.
5. Ciągwa J., Śląskie spory o wykładnię wygaśnięcia i utraty mandatu poselskiego w Sejmie Śląskim, [w:] Vetera novis augere. Studia i prace dedykowane Profesorowi Wacławowi Uruszczakowi, t. 1, red. S. Grodziski et al., Kraków 2010.
6. Ćwikła L., Prawne aspekty rozwoju turystyki w Polsce w latach 1918?1939, Lublin 2011.
7. Franz A., Reasumpcje wymiarów i dodatkowe wymiary państwowego podatku przemysłowego od obrotu, ?Czasopismo Skarbowe? 1928, nr 3.
8. Głąbiński S., Polskie prawo skarbowe, Lwów 1928.
9. Grata P., Polityka podatkowa II Rzeczypospolitej. Zarys problematyki, ?Rocznik Dziejów Społecznych i Ekonomicznych? 2012, t. LXXII.
10. Kaliski J., Dawne i nowe wątpliwości przy stosowaniu ustawy o podatku przemysłowym, ?Przegląd Prawa Handlowego? 1927.
11. Kwiecień S., Polskie prawo gospodarcze okresu międzywojennego, Lublin 2016.
12. Kwiecień S., Ustrój województwa śląskiego w latach 1920?1939, ?Imponderabilia? 2012, nr 4.
13. Landau Z., Tomaszewski J., Gospodarka Polski międzywojennej 1918?1939. Tom 1: 1918?1923, Warszawa 1982.
14. Landau Z., Tomaszewski J., Gospodarka Polski międzywojennej 1918?1939. Tom 2: 1924?1929, Warszawa 1982.
15. Lipiński K., Określenie oddzielnych zakładów i przedsiębiorstw w podatku przemysłowym, ?Czasopismo Skarbowe? 1930, nr 10.
16. Lubowicki J., Pojęcie sprzedaży hurtowej, ?Przegląd Skarbowy? 1931, z. 6?7.
17. Lubowicki J., Uproszczony wymiar podatku obrotowego, ?Czasopismo Skarbowe? 1933, nr 9.
18. Orzecznictwo podatkowe Najwyższego Trybunału Administracyjnego i Sądu Najwyższego 1924?1936 r. Podatek dochodowy, podatek przemysłowy, ordynacja podatkowa, oprac. B. Hasfeld, Warszawa 1937.
19. Ostrowski K., Polityka finansowa Polski przedwrześniowej, Warszawa 1958.
20. Piekałkiewicz J., Wpływ przesilenia gospodarczego na dochody z poszczególnych podatków, ?Czasopismo Skarbowe? 1932, nr 3.
21. Podczaski J., Linje rozwoju administracji skarbowej w Polsce, ?Sprawy Skarbowe? 1926, z. 11.
22. Polityka ekonomiczna, red. A. Fajferek, Kraków 1999.
23. Popiołek K., Śląskie dzieje, Warszawa?Kraków 1976.
24. Rakower A., Reforma ustawy o podatku przemysłowym, ?Przegląd Prawa Handlowego? 1939, nr 1.
25. Świtalski F., Handel hurtowy w świetle ustawy o państwowym podatku przemysłowym, ?Czasopismo Skarbowe? 1930, nr 4.
26. Taylor E., Prawo skarbowe Rzeczypospolitej Polskiej, cz. 2, Poznań 1920.
27. Weinfeld I., Skarbowość polska, Warszawa 1935.
28. Witkowski A., L. Ćwikła, Recenzja: Prawne aspekty rozwoju turystyki w Polsce w latach 1918?1939, Lublin 2011, ?Administracja. Teoria ? Dydaktyka ? Praktyka? 2012, nr 27, s. 195.
29. Witkowski A., Podatek obrotowy w Polsce, ?Zamojskie Studia i Materiały? 2005, z. 3(18).
oraz
1. Kary za nieposiadanie świadectw przemysłowych, ?Przegląd Skarbowy? 1926, z. 8.
2. Nowopowstające firmy a podatek przemysłowy, ?Czasopismo Skarbowe? 1931, nr 6.
3. O systemie danin publicznych w Polsce, Prace o charakterze ogólnym, z. 3, Warszawa 1926.
4. Podatek przemysłowy, ?Informator Podatkowy? 1928, cz. 2.
5. Podatek Przemysłowy, ?Przegląd Skarbowy? 1939, z. 5.
6. Reforma Podatku Przemysłowego, ?Czasopismo Skarbowe? 1930, nr 3.
7. Ulgi w podatku przemysłowym dla eksportu, ?Czasopismo Skarbowe? 1929, nr 11?12.
8. Ulgi w podatku przemysłowym dla eksportu, ?Przegląd Skarbowy? 1929, z. 12.