Abstrakt
Polish and foreign case-law as well as legal doctrine sometimes present the opinion that in the law of torts a universally binding duty exists not to cause harm to others (the neminem laedere principle). Its breach is supposed to determine the wrongfulness of the tortfeasor's behaviour. The purpose of the article is to analyse whether this principle may be applicable to the protection of personality rights. Due to different ways of understanding in jurisprudence what this principle consists of, the potential application of two concepts was considered. Firstly, if in the legal system there is a general norm of behaviour prohibiting the infringement of another individual's personality rights. Secondly, if there is a general norm of behaviour not to cause others non-pecuniary damage (including immaterial harm - pain and suffering). The neminem laedere principle is not a general principle of Polish law and is also not applicable to the protection of personality rights. This principle can be regarded only as a moral imperative and a postulate for the harmonious coexistence of individuals in society rather than a legal duty.
Bibliografia
Apathy P., Schadenersatzrecht, allgemeiner Teil, w: P. Apathy, A. Riedler, Burgerliches Recht, t. 3. Schuldrecht. Besonderer Teil, Wien 2015, s. 193-235.
Banaszczyk Z., Art. 415 [Wina], w: Kodeks cywilny - komentarz, t. 1. Komentarz do art. 1-44911, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2020, s. 1437-1456.
Bar Ch., The common European Law of Torts, t. 1, Oxford 1998.
Bickenbach J.E., Law and Morality, "Law and Philosophy" 1989, nr 3, s. 291-300.
Bogucki O., Choduń A., Zasady prawa - źródła prawa i źródła nieporozumienia, w: Źródła prawa w Rzeczypospolitej Polskiej: w 15 lat po wejściu w życie Konstytucji z 2 kwietnia 1997 roku, red. A. Bałaban, J. Ciapała, P. Mijal, Szczecin 2013, s. 69-78.
Borysiak W., Bezprawność jako sprzeczność z zasadami współżycia społecznego w orzecznictwie sądów powszechnych, w: Ius Redigere in Artem. Księga XXX-lecia Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości, red. M. Romanowski, P. Sobczyk, M. Wielec, Warszawa 2022, s. 32-73.
Borysiak W., Glosa do wyroku SN z 2 lutego 2003 r., III CK 430/03, "Przegląd Sądowy" 2008, nr 1, 174-184.
Borysiak W., Naruszenie zasad solidarności społecznej jako podstawa odpowiedzialności deliktowej za czyn własny na zasadzie winy, w: Solidarność i dobro wspólne jako wartości w prawie, red. D. Bach-Golecka, Warszawa 2021, s. 365-400.
Brehm R., Art. 41, w: Berner Kommentar. Kommentar zum schweizerischen Privatrecht. Das Obligationenrecht. Allgemeine Bestimmungen. Die Entstehung durch unerlaubte Handlungen. Artikel 41-61 OR, Bern 2021, s. 1-188.
Brun P., Quezel-Ambrunaz Ch., French Tort Law Facing Reform, "Journal of European Tort Law" 2013, nr 1, s. 78-94.
Bruggemeier G., Haftungsrecht. Struktur, Prinzipien, Schutzbereich. Ein Beitrag zur Europaisierung des Privatrechts, Berlin- Heidelberg-New York 2006.
Bruggemeier G., Protection of personality rights in the law of delict/torts in Europe: mapping out paradigms, w: Personality Rights in European Tort Law, red. G. Bruggemeier, A. Colombi Ciacchi, P. O"Callaghan, Cambridge 2010, s. 5-37.
Canaris C.W., Schutzgesetze, Verkehrspflichten, Schutzplichten, w: Festschrift fur Karl Larenz zum 80. Geburtstag am 23. April 1983, red. C.W. Canaris, U. Diederichsen, Munchen 1983, s. 27-110.
Chauvin T., Stawecki T., Winczorek P., Wstęp do prawoznawstwa, Warszawa 2021.
Ciemiński M., Odszkodowanie za szkodę niemajątkową w ramach odpowiedzialności ex contractu, Warszawa 2015.
Czajkowska-Dąbrowska M., Kilka uwag na temat praw podmiotowych osobistych, "Państwo i Prawo" 1987, z. 7, s. 87-91.
Czachórski W., Czyny niedozwolone, w: System prawa cywilnego, t. 3. Zobowiązania - część ogólna, t. 1, red. Z. Radwański, Ossolineum 1981, s. 517-713.
Deliyannis J., La notion d"acte illicite. Considere en sa qualite d"element de la faute delictuelle, Paris 1952.
Deutsch E., Allgemeines Haftungsrecht, Koln-Berlin-Bonn- Munchen 1996.
Digesta Iustiniani. Digesta Justyniańskie - tekst i przekład, t. 1. Księgi 1-4, red. T. Palmirski, Kraków 2013.
Długoszewska-Kruk I. Art. 415 [Wina], w: Kodeks cywilny. Komentarz, red. M. Załucki, Warszawa 2023, s. 907-911.
Domat J., Les Loix civiles dans leur ordre naturel, le droit public et legum delectus, Paris 1778.
Dubis W. Art. 415 [Wina], w: Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2023, s. 942-952.
Dybowski T., Świadczenie, w: System prawa cywilnego, t. 3. Zobowiązania - część ogólna, cz. 1, red. Z. Radwański, Ossolineum 1981, s. 71-308.
Esser J., Weyers H.-L., Schuldrecht, t. 2. Besonderer Teil, cz. 2. Gesetzliche Schuldverhaltnisse, Heidelberg 2000.
Fabricius F., Zur Dogmatik des "sonstigen Rechts" gemass § 823 Abs. I BGB, "Archiv fur die civilistische Praxis" 1961, t. 160, nr 4-5, s. 273-336.
Fikentscher W., Heinemann A., Schuldrecht. Allgemeiner und Besonderer Teil, Berlin-Boston 2017.
Gawlik B., Ochrona dóbr osobistych. Sens i nonsens koncepcji tzw. praw podmiotowych osobistych, "Zeszyty Naukowe UJ" 1985, nr 41, s. 123-141.
Gawlik B., Umowa know-how. Zagadnienia konstrukcyjne, Kraków 1974.
Giaro T., Czy w przewidywalnej przyszłości powstanie europejskie prawo zobowiązań?, "Forum Prawnicze" 2010, nr 1, s. 66-88.
Grzeszak T., Dobro osobiste jako dobro zindywidualizowane, "Przegląd Sądowy" 2018, nr 4, s. 7-41.
Grzeszak T., Zdrada małżeńska a naruszenie dóbr osobistych w orzecznictwie Sądu Najwyższego, "Monitor Prawniczy" 2019, nr 11, s. 607-610.
Grzeszak T., Janiszewska B., Powrót do przyszłości. Refleksje o ochronie dóbr osobistych, w: Ius et Ratio. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Elżbiecie Skowrońskiej-Bocian, red. W. Borysiak, J. Wierciński, A. Gołaszewska, M. Olechowski, Warszawa 2022, s. 108-125.
Grzybowski S., Ochrona dóbr osobistych według przepisów ogólnych prawa cywilnego, Warszawa 1957.
Hager J., § 823 [Schadenersatzpflicht], w: J. von Staudingers Kommentar zum Burgerlichen Gesetzbuch mit Einfuhrungsgesetz und Nebengesetzen. t. 2. Recht der Schuldverhaltnisse § 823
A-D (Unerlaubte Handlungen 1 - Rechtsguter und Rechte; Personlichkeitsrecht; Gewerbebetrieb), red. H.P. Mansel, Berlin 2017, s. 56-556.
Honore T., The Dependence of Morality on Law, "Oxford Journal of Legal Studies" 1993, nr 1, s. 1-17.
Honore T., The Necessary Connection between Law and Morality, "Oxford Journal of Legal Studies" 2002, nr 3, s. 489-495.
Janiszewska B., Glosa do wyroku SA w Katowicach z 24 maja 2002 r., I ACa 1459/01, "Przegląd Sądowy" 2005, nr 1, s. 194-202.
Janiszewska B., Art. 23 [Dobra osobiste człowieka], w: Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1. Część ogólna, cz. 1 (art. 1-554), red.
J. Gudowski, Warszawa 2021, s. 354-457.
Janiszewska B., Art. 24 [Ochrona dóbr osobistych], w: Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1. Część ogólna, cz. 1 (art. 1-554), red.
J. Gudowski, Warszawa 2021, s. 457-583.
Jansen N., Die Struktur des Haftungsrechts. Geschichte, Theorie und Dogmatik ausservertraglicher Anspruche auf Schadensersatz, Tubingen 2003.
Jastrzębski J., Glosa do wyroku SN z 17 grudnia 2004 r., II CK 300/04, "Przegląd Sądowy" 2006, nr 9, s. 161-170.
Kadner-Graziano T., Comparative Tort Law - Cases, Materials, and Exercises, New York 2018.
Kaliński M., Szkoda na mieniu i jej naprawienie, Warszawa 2021.
Kaliński M. Treść i rodzaje świadczenia, w: A. Brzozowski, J. Jastrzębski, K. Kaliński, E. Skowrońska-Bocian, Zobowiązania. Część ogólna, Warszawa 2021, s. 49-107.
Karner E., Der Ersatz ideeller Schaden bei Korperverletzung, Wien-New York 1999.
Karner E., w: Digest of European Tort Law, t. 3. Essential Cases on Misconduct, red. B. Winiger, E. Karner, K. Oliphant, Berlin- Boston 2018.
Kasprzyk R., Formalny charakter bezprawności w prawie cywilnym, "Studia Prawno-Ekonomiczne" 1989, t. 43, s. 69-83.
Kasprzyk R., Podstawa roszczenia prewencyjnego, "Palestra" 1989, z. 3, s. 17-33.
Klein A., Przesłanki odpowiedzialności kontraktowej a deliktowej, "Studia Iuridica Silesiana" 1979, t. 5, s. 69-81.
Kondek J.M., Bezprawność jako przesłanka odpowiedzialności odszkodowawczej, Warszawa 2013.
Kordasiewicz B., Jednostka wobec środków masowego przekazu, Wrocław-Warszawa-Kraków 1991.
Kordela M., Zasady prawa. Studium teoretycznoprawne, Poznań 2012.
Koziol H., Basic Questions of Tort Law from a Germanic Perspective, Wien 2012.
Koziol H., Conclusions, w: Unification of Tort Law: Wrongfulness, red. H. Koziol, The Hague-London-Boston 1998, s. 129-135.
Koziol H., Österreichisches Haftpflichtrecht, t. 1. Allgemeiner Teil, Wien 2020.
Koziol H., Basic Norm, w: Principles of European Tort Law. Text and Commentary, Wien-New York 2005, s. 19-22.
Koziol H., Rechtsvergleichende Schlussbemerkungen, w: Grundfragen des Schadenersatzrechts aus rechtsvergleichender Sicht, red. H. Koziol, Wien 2014, s. 751-915.
Koziol H., Wrongfulness under Austrian Tort Law, w: Unification of Tort Law: Wrongfulness, red. H. Koziol, The Hague-London- Boston 1998, s. 11-23.
Kryla-Cudna K., Zadośćuczynienie pieniężne za szkodę niemajątkową powstałą wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, Warszawa 2018.
Księżak P., Art. 23, w: Kodeks cywilny. Komentarz. Część ogólna, red. M. Pyziak-Szafnicka, P. Księżak, Warszawa 2014, s. 266-315.
Kubas A., Wynagrodzenie szkody poniesionej w cudzym interesie, "Studia Cywilistyczne" 1979, t. 30, s. 43-101.
Kuryłowicz M., Alterum non laedere i uniwersalność rzymskich zasad prawa, w: Państwo i prawo w dobie globalizacji, red. S. Sagan, Rzeszów 2011, s. 171-181.
Lackoroński B., Art. 415 [Wina], w: Komentarze prawa prywatnego, t. 3A. Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania. Część ogólna, red. K. Osajda, Warszawa 2017, s. 515-540.
Lackoroński B., Odpowiedzialność cywilna za pośrednie naruszenia dóbr, Warszawa 2013.
Lackoroński B., Odpowiedzialność za tzw. szkody pośrednie w polskim prawie cywilnym, w: Odpowiedzialność odszkodowawcza, red. J. Jastrzębski, Warszawa 2007, s. 133-178.
Lackoroński B., Orzecznictwo dotyczące odpowiedzialności za tzw. szkody pośrednie, "Przegląd Sądowy" 2007, nr 4, s. 35-48.
Lange H., Schiemann G., Schadenersatz, Tubingen 2003.
Larenz K., Canaris C.-W., Lehrbuch des Schuldrecht, t. 2. Besonderer Teil, cz. 2, Munchen 1994.
Leszczyński L., Zasady prawa - założenia podstawowe, "Studia Iuridica Lublinensia" 2016, t. 25, nr 1, s. 11-16.
Leszczyński L., Maroń G., Zasady prawa. Ujęcie dogmatyczno- -porównawcze, "Studia Iuridica Lublinensia" 2016, t. 25, nr 1, s. 317-327.
Lewaszkiewicz-Petrykowska B., Cywilna odpowiedzialność deliktowa za zaniechanie (kilka refleksji), w: Państwo prawa i prawo karne. Księga jubileuszowa Profesora Andrzeja Zolla, t. 1, red. P. Kardas, T. Sroka, W. Wróbel, Warszawa 2012, s. 729-741.
Lewaszkiewicz-Petrykowska B., Wina jako podstawa odpowiedzialności z tytułu czynów niedozwolonych, "Studia Prawno-Ekonomiczne" 1969, nr 2, s. 87-104.
Lipstein K., Protected Interests in the Law of Torts, "The Cambridge Law Journal" 1963, nr 1, s. 85-103.
Longchamps de Berier R., Zobowiązania, Lwów 1939.
Lubbe W., Neminem laedere? Zur Zukunft der Handlungsfolgenverantwortung, w: Verantwortung in Recht und Moral. Referate der Tagung der Deutschen Sektion der Internationalen Vereinigung fur Rechts- und Sozialphilosophie vom 2. bis zum 3. Oktober 1998 in Frankfurt am Main, red. U. Neumann, L. Schulz, Stuttgart 2000, s. 73-84.
Ludwichowska-Redo K., Grundfragen des Schadenersatzrechts aus polnischer Sicht, w: Grundfragen des Schadenersatzrechts aus rechtsvergleichender Sicht, red. H. Koziol, Wien 2014, s. 185-273.
Machnikowski P., Art. 24 [Środki ochrony], w: Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2023, s. 66-72.
Machnikowski P., Ogólne wiadomości o prawie rzeczowym, w: System prawa prywatnego, t. 3. Prawo rzeczowe, red. E. Gniewek,
Warszawa 2020, s. 2-71.
Machnikowski P., Odpowiedzialność za własne czyny, w: System prawa prywatnego, t. 6. Prawo zobowiązań - część ogólna, red. A. Olejniczak, Warszawa 2018, s. 397-438.
Malaurie P., Aynes L., Stoffel-Munck P., Droit des obligations, Issy-les-Moulineaux 2018.
Mayrhofer H., Ehrenzweig System des osterreichischen allgemeinen Privatrechts, t. 2. Das Recht der Schuldverhaltnisse, cz. 1. Allgemeine Lehren, Wien 1986.
Mazeaud H., Mazeaud L., Tunc A., Traite theorique et pratique de la responsabilite civile delictuelle et contractuelle. Tome Premier, Paris 1965.
Mollers T.M.J., Legal Methods, Munchen 2020.
Morawski L., Wstęp do prawoznawstwa, Toruń 2016.
Mularski K., Art. 445 [Zadośćuczynienie pieniężne], w: Kodeks cywilny, t. 2. Komentarz. Art. 353-626, red. M. Gutowski, Warszawa 2022, s. 974-1007.
Nazar M., Glosa do wyroku SN z 13 czerwca 2001 r., II CKN 507/00, "Orzecznictwo Sądów Polskich" 2002, z. 1, poz. 3.
Nesterowicz M., Glosa do wyroku SN z 28 października 1983 r., II CR 358/83, "Nowe Prawo" 1985, nr 1, s. 114-116.
Nesterowicz M., Glosa do wyroku SN z 2 lutego 2003 r., III CK 430/03, "Orzecznictwo Sądów Polskich" 2005, z. 2, poz. 21.
Nowacki J., Problem moralnej indyferentności przepisów prawa pozytywnego, w: J. Nowacki, Studia z teorii prawa, Kraków 2003, s. 181-213.
Nowacki J., Tkacz S., Przepisy prawa, w: J. Nowacki, Z. Tobor, Wstęp do prawoznawstwa, Warszawa 2020, s. 25-45.
Nowacki J., Tkacz S., System prawa, w: J. Nowacki, Z. Tobor, Wstęp do prawoznawstwa, Warszawa 2020, s. 117-148.
Nowakowski Z.K., Wina jako podstawa odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę, "Przegląd Notarialny" 1950, nr 1-2, s. 118-137.
Obuchowski Sz., Pojęcie zasad prawa w świetle idei pojęć co do istoty kwestionowanych, "Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny" 2017, z. 4, s. 43-55.
Oftinger K., Stark E.W., Schweizerisches Haftpflichtrecht, t. 1. Allgemeiner Teil, Zurich 1995.
Ohanowicz A., Glosa do orzeczenia SN z 30 sierpnia 1958 r., 2 CR 772/57, "Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych" 1959, z. 11, poz. 291.
Olczyk M., Bezprawność zachowania sprawcy jako przesłanka odpowiedzialności za naruszenie dóbr osobistych, w: Dobra osobiste i ich ochrona, red. M. Romańska, Warszawa 2020, s. 223-236.
Osajda K., Glosa do wyroku SN z 17 grudnia 2004 r., II CK 300/04, "Przegląd Sądowy" 2006, nr 9, s. 171-182.
Parisi F., Alterum Non Laedere: An Intellectual History of Civil Liability, w: Classics in Comparative Law, t. 3. Private Law, red. T. Ginsburg, P.G. Monateri, F. Parisi, Cheltenham-Northampton 2014, s. 611-645.
Pazdan M., Art. 24 [Środki ochrony], w: Kodeks cywilny - komentarz, t. 1. Komentarz do art. 1-449, red. K. Pietrzykowski,
Warszawa 2020, s. 144-158.
Picker E., Positive Forderungsverletzung und culpa in contrahendo - Zur Problematik der Haftungen "zwischen" Vertrag und Delikt, "Archiv fur die civilistische Praxis" 1983, t. 183, z. 4-5, s. 371-520.
Picker E., Vertragliche und deliktische Schadenshaftung - Überlegungen zu einer Neustrukturierung der Haftungssysteme, "Juristen Zeitung" 1987, nr 22, s. 1041-1058.
Principles, Definitions and Model Rules of European Private Law, Draft Common Frame of Reference (DCFR), red. Ch. von Bar, E. Clive, Munich 2009.
Puech M., L"illiceite dans la responsabilite civile extracontractuelle, Paris 1973.
Pyziak-Szafnicka M., Glosa do wyroku SN z 13 czerwca 2001 r., II CKN 507/00, "Orzecznictwo Sądów Polskich" 2002, z. 11, poz. 140.
Pyziak-Szafnicka M., Art. 5, w: Kodeks cywilny. Komentarz. Część ogólna, red. M. Pyziak-Szafnicka, P. Księżak, Warszawa 2014, s. 70-124.
Quezel-Ambrunaz Ch., Fault, Damage and the Equivalence Principle in French Law, "Journal of European Tort Law" 2012, nr 1, s. 21-43.
Rey H., Wildhaber I., Ausservertragliches Haftpflichtrecht, Zurich- Basel-Genf 2018.
Radwański Z., Koncepcja praw podmiotowych osobistych, "Ruch Prawniczy Ekonomiczny i Socjologiczny" 1988, z. 2, s. 7-8.
Radwański Z., Zadośćuczynienie pieniężne za szkodę niemajątkową. Rozwój i funkcja społeczna, Poznań 1956.
Radwański Z., Zieliński M., Stosowanie i wykładnia prawa cywilnego, w: System prawa prywatnego, t. 1. Prawo cywilne - część
ogólna, red. M. Safjan, Warszawa 2012, s. 451-543.
Ross A., Directives and Norms, London 1968.
Sadomski J., Konflikt zasad - ochrona dóbr osobistych a wolność prasy, Warszawa 2008.
Sadomski J., Art. 23 [Ochrona dóbr osobistych], w: Kodeks cywilny. Komentarz, red. serii K. Osajda, red. tomu W. Borysiak, edycja 31, Legalis/el 2023.
Safjan M., Naprawienie krzywdy niemajątkowej w ramach odpowiedzialności ex contractu, w: Odpowiedzialność cywilna. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Adama Szpunara, red. M. Pyziak-Szafnicka, Kraków 2004, s. 255-280.
Savatier R., Cours de droit civil. Tome deuxieme, Paris 1949.
Schiemann G., Das allgemeine Schadigungsverbot: "alterum non laedere", "Juristische Schulung" 1989, z. 5, s. 345-350.
Sobolewski P., Glosa do wyroku SN z 17 grudnia 2004 r., II CK 300/04, "Monitor Prawniczy" 2007, nr 24, s. 1386-1388.
Sołtysiński S., Licencje na korzystanie z cudzych rozwiązań technicznych, Warszawa 1970.
Sośniak M., Bezprawność zachowania jako przesłanka odpowiedzialności cywilnej za czyny niedozwolone, Kraków 1959.
Sośniak M., Glosa do wyroku SN z 28 października 1983 r., II CR 358/83, "Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych" 1984, z. 9, poz. 187.
Sośniak M., Należyta staranność, Katowice 1980.
Stelmachowski A., Zarys teorii prawa cywilnego, Warszawa 1998.
Strugała R., Dobra i interesy chronione w strukturze czynu niedozwolonego, Warszawa 2019.
Szpunar A., Ochrona dóbr osobistych, Warszawa 1979.
Trzaskowski R., Granice swobody kształtowania treści i celu umów obligacyjnych. Art. 3531 KC, Warszawa 2005.
Wagner G., § 823 [Schadenersatzpflicht], w: Munchener Kommentar zum Burgerlichen Gesetzbuch, t. 7. Schuldrecht - Besonderer Teil IV, §§ 705-853, Partnerschaftsgesellschaftsgesetz, Produkthaftungsgesetz, red. M. Habersack, Munchen 2020.
Wałachowska M., Art. 415, w: Kodeks cywilny. Komentarz, t. 3. Zobowiązania. Część ogólna (art. 353-534), red. M. Habdas, M. Fras, Warszawa 2018, s. 403-419.
Wałachowska M., Zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, Toruń 2007.
Warkałło W., Odpowiedzialność odszkodowawcza. Funkcje, rodzaje, granice, Warszawa 1972.
Weinberger Ch., Weinberger O., Grundzuge der Normenlogik und ihre semantische Basis, "Rechtstheorie" 1979, nr 1, s. 1-47.
Welser R., Zochling-Jud B., Grundriss des burgerlichen Rechts, t. 2. Schuldrecht-Allgemeiner Teil, Schuldrecht-Besonderer Teil, Erbrecht, Wien 2015.
Widło J., Glosa do uchwały SN z 27 kwietnia 2001 r., III CZP 5/01, "Orzecznictwo Sądów Polskich" 2003, z. 6, poz. 74.
Widmer P., Gefahren des Gefahrensatzes, "Zeitschrift des Bernischen Juristenvereins" 1970, t. 106, s. 289-323.
Wierciński J., Niemajątkowa ochrona czci, Warszawa 2002.
Wilejczyk M., Dlaczego nie należy chodzić w tłumie ze szpilką wystającą z rękawa? Naruszenie obowiązku ostrożności jako przesłanka odpowiedzialności deliktowej za czyn własny, "Studia Prawa Prywatnego" 2013, nr 1, s. 53-66.
Wilejczyk M., Teorie prawa deliktów, Warszawa 2021.
Will M., Vodinelić V., Generelle Verschuldensvermutung - das unbekannte Wesen. Osteuropaische Angebote zum gemeineuropaischen Deliktsrecht?, w: European Tort Law. Liber amicorum for Helmut Koziol, red. U. Magnus, J. Spier, Frankfurt a.M. 2000, s. 307-344 Wright G.H., Norm and Action, London 1963.
Wronkowska S., Podstawowe pojęcia prawa i prawoznawstwa, Poznań 2005.
Wronkowska S., Sytuacje wyznaczane przez norm prawne, w: S. Wronkowska, Z. Ziembiński, Zarys teorii prawa, Poznań 2001, s. 100-121.
Wronkowska S., Zieliński M., Ziembiński Z., Zasady prawa w perspektywie teorii prawa oraz szczegółowych nauk prawnych, "Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny" 1974, z. 2, s. 1-14.
Wróbel W., Zoll A., Polskie prawo karne. Część ogólna, Kraków 2014.
Wróblewski J., Prawo obowiązujące a "ogólne zasady prawa", "Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Seria I, Nauki Humanistyczno-Społeczne" 1965, z. 42, s. 17-38.
Wróblewski J., Zagadnienia teorii wykładni prawa ludowego, Warszawa 1959.
Wyszyńska-Ślufińska P., Odpowiedzialność cywilna w sporcie w perspektywie prawnoporównawczej, Warszawa 2022.
Zieliński M., Wykładnia prawa. Zasady - reguły - wskazówki, Warszawa 2017.
Zieliński M., Rola pojęcia "zasad prawa" w prawoznawstwie polskim, w: S. Wronkowska, M. Zieliński, Z. Ziembiński, Zasady prawa. Zagadnienia podstawowe, Warszawa 1974, s. 28-52.
Zieliński M., Wypowiedzi dyrektywalne w praktyce językowej, w: Z. Ziembiński, M. Zieliński, Dyrektywy i sposób ich wypowiadania, Warszawa 1992, s. 67-129.
Zieliński M., Ziembiński Z., Uzasadnianie twierdzeń, ocen i norm w prawoznawstwie, Warszawa 1988.
Ziembiński Z., Analiza pojęcia czynu, Warszawa 1972.
Ziembiński Z., Logiczne podstawy prawoznawstwa. Wybrane zagadnienia, Warszawa 1966.
Ziembiński Z., Logika praktyczna, Warszawa 2007.
Ziembiński Z., Normy moralne a normy prawne (zarys problematyki), Poznań 1963.
Ziembiński Z., O stanowieniu i obowiązywaniu prawa. Zagadnienia podstawowe, Warszawa 1995.
Ziembiński Z., Problemy podstawowe prawoznawstwa, Warszawa 1980.
Ziembiński Z., Założenia faktyczne wypowiedzi normatywnych, "Etyka" 1977, t. 15, s. 127-141.
Ziembiński Z., Wyjaśnienia wstępne, w: S. Wronkowska, M. Zieliński, Z. Ziembiński, Zasady prawa. Zagadnienia podstawowe, Warszawa 1974, s. 9-27.
Znamierowski C., Rozważania wstępne do nauki o moralności i prawie, Warszawa 1964.
Żelechowski Ł., Ochrona oznaczeń odróżniających w prawie zwalczania nieuczciwej konkurencji. Zagadnienia konstrukcyjne, Warszawa 2019.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Prawa autorskie (c) 2024 Forum Prawnicze