Abstrakt
The aim of this article is to find an optimal solution as regards protection of creditors in case of transfer of the Polish company?s seat abroad with an attendant change of its legal form. The considerations are carried out primarily from the perspective of the potential benefits and threats that this operation can bring to the creditors. It is follows from the Court of Justice of European Union (CJEU) that in the absence of EU legislation each Member State is obliged to provide proper measures to effectuate rights enshrined within EU primary law. While adoption of the cross-border transfer of company?s seat is still under the consideration, the CJEU stated in the Cartesio and confirmed in the Vale rulings that the right to cross-border conversion of the company might be construed from the freedom of establishment. In current state of Polish company law, there are no special provisions referring to cross-border conversion of a company. Therefore, one should consider per analogy all other regulations related to the company?s restructuring processes, such as mergers, divisions and transformations. Since in this area Polish provisions are chaotic, problematic in interpretation and ineffective in practice, one may encounter it as very difficult task to reconstruct a proper and comprehensive legal framework. The article analyzes the potential solution to this issue and attempts to answer the question what legal steps the legislature should address to cut down potential controversy that may arose upon the cross-border operation in the future.
Bibliografia
Armour J., Hertig G., Kanda H. (w:) The Anatomy of Corporate Law, eds. R. Kraakman i in., New York 2009.
Barnard C.: The Substantive Law of the EU, Oxford 2016.
Bayer P.W., Schmidt J.: Das Vale-Urteil des EuGH: Die entgültige Bestätigung der Niederlassungsfreiheit als ?Formwechselfreiheit?, Zeitschrift für Wirtschaft 2012, z. 31, s. 1481?1491.
Bayer W., Schmidt J.: Gläubigerschutz bei (grenzüberschreitenden) Verschmelzungen, Zeitschrift für Wirtschaftsrecht 2016, z. 18, s. 841?849.
Behme C.: The Principle of Mutual Recognition in the European Internal Market With Special Regard to the Cross-Border Mobility of Companies, European Company and Financial Law Review 2016, nr 1, s. 31?54.
Black F.: The dividend puzzle, Journal of Portfolio Management 1976, nr 2, s. 8?12.
Błaszczak P.: Prawo właściwe dla transgranicznego łączenia się spółek w świetle nowej polskiej ustawy o prawie prywatnym międzynarodowym (w:) Współczesne wyzwania prawa prywatnego międzynarodowego, pod red. M. Pazdana, Warszawa 2013.
Błaszczyk P.: Transgraniczne przekształcenie spółki ? najnowsze tendencje w prawie europejskim, Przegląd Prawa Handlowego 2012, nr 12, s. 35?42.
Bieniak M. (w:) J. Bieniak, M. Bieniak, G. Nita-Jagielski, K. Oplustil, R. Pabis, A. Rachwał, M. Spyra, G. Suliński, M. Tofel, R. Zawłocki: Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2015.
Bojarski P.: Zabezpieczenie wierzycieli w trybie art. 495 i 496 k.s.h., Rejent 2012, nr 7?8, s. 39?52.
Broniewicz W.: Postępowanie cywilne, Warszawa 2005.
Dignam A., Lowry J.: Company Law, Oxford 2012.
Drygala T., von Bressensdorf T.: Gegenwart und Zukunft grenzüberschreitender Verschmelzungen und Spaltungen, Neue Zeitschrift für Gesellschaftsrecht 2016, z. 30, s. 1161?1168.
Duro C.: La société en poche Luxembourg, Waterloo 2016.
Ereciński T.: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 4, Postępowanie rozpoznawcze. Postępowanie zabezpieczające, Warszawa 2012.
Guzewicz A.: Transgraniczne połączenia oraz przekształcenia spółek w świetle acquis communautaire (w:) Kodeks spółek handlowych po dziesięciu latach, pod red. J. Frąckowiaka, Wrocław 2013, s. 625?641.
Hoshen Z.: The Efficiency of Controlling Corporate Self-Dealing: Thory Meets Reality, California Law Review 2003, s. 393?438.
Jagieła J. (w:) Kodeks postępowania cywilnego, t. III, Komentarz. Art. 730?1088, pod red. K. Piaseckiego, legalis/el. 2015.
Jensen C., Meckling W.H.: Theory of the Firm: Managerial Behavior, Agency Costs and Ownership Structure, Journal of Financial Economics 1976, nr 4, s. 305?360.
Kidyba A.: Kodeks spółek handlowych. Komentarz, t. II, Warszawa 2015.
Kidyba A.: Sukcesja, kontynuacja, a może coś innego?, Monitor Prawa Handlowego 2011, nr 1, s. 34?40.
Kohutek K.: Komentarz do rozporządzenia Rady (WE) nr 2157/2001 z dnia 8 października 2001 r. w sprawie statutu spółki europejskiej (SE), LEX/el. 2006.
Lewandowski R.: Statut spółki europejskiej. Komentarz, LEX/el. 2008.
Lutter M., Bayer W., Schmidt J.: Europäisches Unternehmens- und Kapitalmarktrecht, Berlin 2012.
Mataczyński M.: Transgraniczne przeniesienie siedziby statutowej polskiej spółki handlowej za granicę, Problemy Prawa Prywatnego Międzynarodowego, t. 13, Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego nr 3165, Katowice 2013, s. 23?64.
Mączyński A.: Wskazanie kilku praw przez normę kolizyjną prawa prywatnego międzynarodowego (w:) Rozprawy z polskiego i europejskiego prawa prywatnego. Księga pamiątkowa ofiarowana Profesorowi Józefowi Skąpskiemu, Kraków 1994.
Mörsdorf O.: The legal mobility of companies within the European Union through cross-border conversion, Common Market Law Review 2012, nr 2, s. 629?670.
Mucha A.: Opodatkowanie transgranicznego przekształcenia spółki w polskim prawie w świetle orzeczenia TSUE w sprawie C-371/10 National Grid Indus BV oraz projektu dyrektywy przeciw unikaniu opodatkowania, Internetowy Przegląd Prawniczy TBSP UJ 2016, nr 8, s. 70?89.
Mucha A.: Przeniesienie siedziby polskiej spółki z o.o. za granicę (uwagi na tle pytań prejudycjalnych Sądu Najwyższego do Trybunału prawiedliwości), Glosa 2016, nr 3, s. 40?49.
Mucha A.: Transgraniczne przekształcenie polskiej spółki kapitałowej ? uwagi na temat niezgodności art. 270 pkt 2 oraz art. 459 pkt 2 k.s.h. z prawem europejskim, Transformacje Prawa Prywatnego 2015, nr 4, s. 43?92.
Napierała J.: Europejskie prawo spółek. Prawo spółek Unii Europejskiej z perspektywy prawa polskiego, Warszawa 2013.
Napierała J.: Przeniesienie siedziby polskiej spółki kapitałowej za granicę jako przyczyna jej rozwiązania w świetle kodeksu spółek handlowych i swobody przedsiębiorczości, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2016, z. 2, s. 59?72.
Niedzielska K.: Europejska spółka akcyjna, Warszawa 2005.
Oechsler J. (w:) Münchener Kommentar zum Aktiengesetz, t. 7, Hrsg. W. Goette, M. Habersack, S. Kalss, München 2012.
Opalski A.: Europejskie prawo spółek, Warszawa 2010.
Opalski A.: Kapitał zakładowy. Skuteczny instrument ochrony wierzycieli czy przestarzała koncepcja prawna? Próba porównania modeli ochrony wierzycieli w prawie europejskim i Stanów Zjednoczonych, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2004, z. 2, s. 435?509.
Opalski A., Oplustil K.: Nowelizacja Kodeksu spółek handlowych dotycząca łączenia i podziału spółek kapitałowych, Monitor Prawa Handlowego 2012, nr 1, s. 22?32.
Opalski A.: Prawo właściwe dla osób prawnych w świetle projektu ustawy ? Prawo prywatne międzynarodowe (w:) Księga pamiątkowa 60-lecia Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej w Warszawie, pod red. J. Okolskiego, A. Całusa, M. Pazdana, S. Sołtysińskiego, T. Wardyńskiego, S. Włodyki, Warszawa 2010.
Opalski A., Wiśniewski A. (w:) Kodeks spółek handlowych, t. IIIA, Spółka akcyjna.
Komentarz. Art. 301?391, pod red. A. Opalskiego, Warszawa 2016.
Opalski A. (w:) Kodeks spółek handlowych, t. IIIB, Spółka akcyjna. Komentarz.
Art. 393?490, pod red. A. Opalskiego, Warszawa 2016.
Oplustil K. (w:) J. Bieniak, M. Bieniak, G. Nita-Jagielski, K. Oplustil, R. Pabis, A. Rachwał, M. Spyra, G. Suliński, M. Tofel, R. Zawłocki: Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2015.
Oplustil K.: Instrumenty nadzoru korporacyjnego (corporate governance) w spółce akcyjnej, Warszawa 2010.
Oplustil K., Włudyka T.: Grenzüberschreitender Herausformwechsel einer polnischen Kapitelgesellschaft im Lichte der neuesten Rechtsprechung des EuGH (w:) Privatrecht, Wirtschaftsrecht, Verfassungsrecht: Privatinitiative und Gemeinwohlhorizonte in der europäischen Integration: Festschrift für Peter- -Christian Müller-Graff zum 70. Geburtstag am 29. September 2015, Hrsg. C. Stumpf, F. Kainer, Ch. Baldus, Baden-Baden 2015, s. 298?304.
Oplustil K.: Łącznik siedziby spółki w nowym prawie prywatnym międzynarodowym. Uwagi na tle prawa europejskiego, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2011, z. 3, s. 635?680.
Oplustil K.: Transgraniczne przekształcenie i podział spółki w świetle prawa europejskiego i polskiego, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2014, z. 1, s. 71?125.
Oplustil K.: Spółka Europejska i Europejskie Zgrupowanie Interesów Gospodarczych, Warszawa 2005.
Pabis R. (w:) J. Bieniak, M. Bieniak, G. Nita-Jagielski, K. Oplustil, R. Pabis, A. Rachwał, M. Spyra, G. Suliński, M. Tofel, R. Zawłocki, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2012.
Paschalidis P., Freedom of Establishment and Private International Law for Corporations, Oxford 2012.
Pinior P. (w:) Kodeks spółek handlowych. Komentarz, pod red. J.A. Strzępki, Warszawa 2015.
Rachwał A., Komentarz do art. 8 rozporządzenia Rady (WE) nr 2157/2001 w sprawie statutu spółki europejskiej (SE) (w:) S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja: Kodeks spółek handlowych. Pozakodeksowe prawo handlowe. Komentarz, t. 5, legalis/el. 2015.
Rodzynkiewicz M. (w:) Kodeks spółek handlowych, t. IV, Łączenia, podział i przekształcenia spółek. Przepisy karne. Komentarz, pod red. A. Opalskiego, Warszawa 2016.
Sachanbińska O.: Transgraniczne przeniesienie siedziby spółki kapitałowej ? potrzeba działania unijnego i polskiego prawodawcy, Transformacje Prawa Prywatnego 2015, nr 3, s. 73?106.
Sawyer K.: The Principle of ?interprétation conforme?: How Far Can or Should National Courts Go when Interpreting National Legislation Consistently with European Community Law?, Statute Law Review 2007, nr 28, s. 165?181.
Saydé A.: Abuse of EU law and regulation of the internal market, Oxford 2016.
Schmidt J.: Cross-border mergers and divisions, transfer of seat: Is there a need to legislate? Study, Bruxelles 2016.
Siemiątkowski T., Potrzeszcz R. (w:) Kodeks spółek handlowych. Komentarz. Tytuł III. Spółki kapitałowe. Dział I. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, pod red. R. Potrzeszcza, T. Siemiątkowskiego, Warszawa 2011.
Skrodzki K., Skrodzka M.J. (w:) Kodeks spółek handlowych. Komentarz, pod red. Z. Jary, Warszawa 2014.
Szumański A. (w:) S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja: Kodeks spółek handlowych, t. IV, Komentarz do artykułów 459?633, Warszawa 2009.
Szwarc-Kuczer M. (w:) Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Komentarz, pod red. A. Wróbla, Warszawa 2012.
Szydło M.: Przeniesienie siedziby statutowej spółki kapitałowej za granicę, Rejent 2008, nr 7?8, s. 120?147.
Teichmann Ch.: Die Einführung der Europäischen Aktiengesellschaft Grundlagen der Ergänzung des europäischen Statuts durch den deutschen Gesetzgeber, Zeitschrift für Unternehmens- und Gesellschaftsrecht 2002, nr 3, s. 383?464.
Teichmann Ch.: Corporate Restructuring under the EMCA, European Company and Financial Law Review 2016, nr 2, s. 277?300.
Witosz A.: Ochrona wierzycieli w transgranicznym łączeniu się spółek, Prawo Spółek 2008, nr 11, s. 2?8.
Weiss I., Szumański A. (w:) Prawo spółek, pod red. W. Pyzioła, A. Szumańskiego, I. Weissa, Warszawa 2014.
Vermeylen V. (w:) European Cross-Border Mergers and Reorganisations, eds. J. Vermeylen, I. vande Velde, Oxford 2012.
Zarębińska S. (w:) Kodeks spółek handlowych. Komentarz, pod red. Z. Jary, Warszawa 2014.
Barnard C.: The Substantive Law of the EU, Oxford 2016.
Bayer P.W., Schmidt J.: Das Vale-Urteil des EuGH: Die entgültige Bestätigung der Niederlassungsfreiheit als ?Formwechselfreiheit?, Zeitschrift für Wirtschaft 2012, z. 31, s. 1481?1491.
Bayer W., Schmidt J.: Gläubigerschutz bei (grenzüberschreitenden) Verschmelzungen, Zeitschrift für Wirtschaftsrecht 2016, z. 18, s. 841?849.
Behme C.: The Principle of Mutual Recognition in the European Internal Market With Special Regard to the Cross-Border Mobility of Companies, European Company and Financial Law Review 2016, nr 1, s. 31?54.
Black F.: The dividend puzzle, Journal of Portfolio Management 1976, nr 2, s. 8?12.
Błaszczak P.: Prawo właściwe dla transgranicznego łączenia się spółek w świetle nowej polskiej ustawy o prawie prywatnym międzynarodowym (w:) Współczesne wyzwania prawa prywatnego międzynarodowego, pod red. M. Pazdana, Warszawa 2013.
Błaszczyk P.: Transgraniczne przekształcenie spółki ? najnowsze tendencje w prawie europejskim, Przegląd Prawa Handlowego 2012, nr 12, s. 35?42.
Bieniak M. (w:) J. Bieniak, M. Bieniak, G. Nita-Jagielski, K. Oplustil, R. Pabis, A. Rachwał, M. Spyra, G. Suliński, M. Tofel, R. Zawłocki: Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2015.
Bojarski P.: Zabezpieczenie wierzycieli w trybie art. 495 i 496 k.s.h., Rejent 2012, nr 7?8, s. 39?52.
Broniewicz W.: Postępowanie cywilne, Warszawa 2005.
Dignam A., Lowry J.: Company Law, Oxford 2012.
Drygala T., von Bressensdorf T.: Gegenwart und Zukunft grenzüberschreitender Verschmelzungen und Spaltungen, Neue Zeitschrift für Gesellschaftsrecht 2016, z. 30, s. 1161?1168.
Duro C.: La société en poche Luxembourg, Waterloo 2016.
Ereciński T.: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 4, Postępowanie rozpoznawcze. Postępowanie zabezpieczające, Warszawa 2012.
Guzewicz A.: Transgraniczne połączenia oraz przekształcenia spółek w świetle acquis communautaire (w:) Kodeks spółek handlowych po dziesięciu latach, pod red. J. Frąckowiaka, Wrocław 2013, s. 625?641.
Hoshen Z.: The Efficiency of Controlling Corporate Self-Dealing: Thory Meets Reality, California Law Review 2003, s. 393?438.
Jagieła J. (w:) Kodeks postępowania cywilnego, t. III, Komentarz. Art. 730?1088, pod red. K. Piaseckiego, legalis/el. 2015.
Jensen C., Meckling W.H.: Theory of the Firm: Managerial Behavior, Agency Costs and Ownership Structure, Journal of Financial Economics 1976, nr 4, s. 305?360.
Kidyba A.: Kodeks spółek handlowych. Komentarz, t. II, Warszawa 2015.
Kidyba A.: Sukcesja, kontynuacja, a może coś innego?, Monitor Prawa Handlowego 2011, nr 1, s. 34?40.
Kohutek K.: Komentarz do rozporządzenia Rady (WE) nr 2157/2001 z dnia 8 października 2001 r. w sprawie statutu spółki europejskiej (SE), LEX/el. 2006.
Lewandowski R.: Statut spółki europejskiej. Komentarz, LEX/el. 2008.
Lutter M., Bayer W., Schmidt J.: Europäisches Unternehmens- und Kapitalmarktrecht, Berlin 2012.
Mataczyński M.: Transgraniczne przeniesienie siedziby statutowej polskiej spółki handlowej za granicę, Problemy Prawa Prywatnego Międzynarodowego, t. 13, Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego nr 3165, Katowice 2013, s. 23?64.
Mączyński A.: Wskazanie kilku praw przez normę kolizyjną prawa prywatnego międzynarodowego (w:) Rozprawy z polskiego i europejskiego prawa prywatnego. Księga pamiątkowa ofiarowana Profesorowi Józefowi Skąpskiemu, Kraków 1994.
Mörsdorf O.: The legal mobility of companies within the European Union through cross-border conversion, Common Market Law Review 2012, nr 2, s. 629?670.
Mucha A.: Opodatkowanie transgranicznego przekształcenia spółki w polskim prawie w świetle orzeczenia TSUE w sprawie C-371/10 National Grid Indus BV oraz projektu dyrektywy przeciw unikaniu opodatkowania, Internetowy Przegląd Prawniczy TBSP UJ 2016, nr 8, s. 70?89.
Mucha A.: Przeniesienie siedziby polskiej spółki z o.o. za granicę (uwagi na tle pytań prejudycjalnych Sądu Najwyższego do Trybunału prawiedliwości), Glosa 2016, nr 3, s. 40?49.
Mucha A.: Transgraniczne przekształcenie polskiej spółki kapitałowej ? uwagi na temat niezgodności art. 270 pkt 2 oraz art. 459 pkt 2 k.s.h. z prawem europejskim, Transformacje Prawa Prywatnego 2015, nr 4, s. 43?92.
Napierała J.: Europejskie prawo spółek. Prawo spółek Unii Europejskiej z perspektywy prawa polskiego, Warszawa 2013.
Napierała J.: Przeniesienie siedziby polskiej spółki kapitałowej za granicę jako przyczyna jej rozwiązania w świetle kodeksu spółek handlowych i swobody przedsiębiorczości, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2016, z. 2, s. 59?72.
Niedzielska K.: Europejska spółka akcyjna, Warszawa 2005.
Oechsler J. (w:) Münchener Kommentar zum Aktiengesetz, t. 7, Hrsg. W. Goette, M. Habersack, S. Kalss, München 2012.
Opalski A.: Europejskie prawo spółek, Warszawa 2010.
Opalski A.: Kapitał zakładowy. Skuteczny instrument ochrony wierzycieli czy przestarzała koncepcja prawna? Próba porównania modeli ochrony wierzycieli w prawie europejskim i Stanów Zjednoczonych, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2004, z. 2, s. 435?509.
Opalski A., Oplustil K.: Nowelizacja Kodeksu spółek handlowych dotycząca łączenia i podziału spółek kapitałowych, Monitor Prawa Handlowego 2012, nr 1, s. 22?32.
Opalski A.: Prawo właściwe dla osób prawnych w świetle projektu ustawy ? Prawo prywatne międzynarodowe (w:) Księga pamiątkowa 60-lecia Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej w Warszawie, pod red. J. Okolskiego, A. Całusa, M. Pazdana, S. Sołtysińskiego, T. Wardyńskiego, S. Włodyki, Warszawa 2010.
Opalski A., Wiśniewski A. (w:) Kodeks spółek handlowych, t. IIIA, Spółka akcyjna.
Komentarz. Art. 301?391, pod red. A. Opalskiego, Warszawa 2016.
Opalski A. (w:) Kodeks spółek handlowych, t. IIIB, Spółka akcyjna. Komentarz.
Art. 393?490, pod red. A. Opalskiego, Warszawa 2016.
Oplustil K. (w:) J. Bieniak, M. Bieniak, G. Nita-Jagielski, K. Oplustil, R. Pabis, A. Rachwał, M. Spyra, G. Suliński, M. Tofel, R. Zawłocki: Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2015.
Oplustil K.: Instrumenty nadzoru korporacyjnego (corporate governance) w spółce akcyjnej, Warszawa 2010.
Oplustil K., Włudyka T.: Grenzüberschreitender Herausformwechsel einer polnischen Kapitelgesellschaft im Lichte der neuesten Rechtsprechung des EuGH (w:) Privatrecht, Wirtschaftsrecht, Verfassungsrecht: Privatinitiative und Gemeinwohlhorizonte in der europäischen Integration: Festschrift für Peter- -Christian Müller-Graff zum 70. Geburtstag am 29. September 2015, Hrsg. C. Stumpf, F. Kainer, Ch. Baldus, Baden-Baden 2015, s. 298?304.
Oplustil K.: Łącznik siedziby spółki w nowym prawie prywatnym międzynarodowym. Uwagi na tle prawa europejskiego, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2011, z. 3, s. 635?680.
Oplustil K.: Transgraniczne przekształcenie i podział spółki w świetle prawa europejskiego i polskiego, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2014, z. 1, s. 71?125.
Oplustil K.: Spółka Europejska i Europejskie Zgrupowanie Interesów Gospodarczych, Warszawa 2005.
Pabis R. (w:) J. Bieniak, M. Bieniak, G. Nita-Jagielski, K. Oplustil, R. Pabis, A. Rachwał, M. Spyra, G. Suliński, M. Tofel, R. Zawłocki, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2012.
Paschalidis P., Freedom of Establishment and Private International Law for Corporations, Oxford 2012.
Pinior P. (w:) Kodeks spółek handlowych. Komentarz, pod red. J.A. Strzępki, Warszawa 2015.
Rachwał A., Komentarz do art. 8 rozporządzenia Rady (WE) nr 2157/2001 w sprawie statutu spółki europejskiej (SE) (w:) S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja: Kodeks spółek handlowych. Pozakodeksowe prawo handlowe. Komentarz, t. 5, legalis/el. 2015.
Rodzynkiewicz M. (w:) Kodeks spółek handlowych, t. IV, Łączenia, podział i przekształcenia spółek. Przepisy karne. Komentarz, pod red. A. Opalskiego, Warszawa 2016.
Sachanbińska O.: Transgraniczne przeniesienie siedziby spółki kapitałowej ? potrzeba działania unijnego i polskiego prawodawcy, Transformacje Prawa Prywatnego 2015, nr 3, s. 73?106.
Sawyer K.: The Principle of ?interprétation conforme?: How Far Can or Should National Courts Go when Interpreting National Legislation Consistently with European Community Law?, Statute Law Review 2007, nr 28, s. 165?181.
Saydé A.: Abuse of EU law and regulation of the internal market, Oxford 2016.
Schmidt J.: Cross-border mergers and divisions, transfer of seat: Is there a need to legislate? Study, Bruxelles 2016.
Siemiątkowski T., Potrzeszcz R. (w:) Kodeks spółek handlowych. Komentarz. Tytuł III. Spółki kapitałowe. Dział I. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, pod red. R. Potrzeszcza, T. Siemiątkowskiego, Warszawa 2011.
Skrodzki K., Skrodzka M.J. (w:) Kodeks spółek handlowych. Komentarz, pod red. Z. Jary, Warszawa 2014.
Szumański A. (w:) S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja: Kodeks spółek handlowych, t. IV, Komentarz do artykułów 459?633, Warszawa 2009.
Szwarc-Kuczer M. (w:) Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Komentarz, pod red. A. Wróbla, Warszawa 2012.
Szydło M.: Przeniesienie siedziby statutowej spółki kapitałowej za granicę, Rejent 2008, nr 7?8, s. 120?147.
Teichmann Ch.: Die Einführung der Europäischen Aktiengesellschaft Grundlagen der Ergänzung des europäischen Statuts durch den deutschen Gesetzgeber, Zeitschrift für Unternehmens- und Gesellschaftsrecht 2002, nr 3, s. 383?464.
Teichmann Ch.: Corporate Restructuring under the EMCA, European Company and Financial Law Review 2016, nr 2, s. 277?300.
Witosz A.: Ochrona wierzycieli w transgranicznym łączeniu się spółek, Prawo Spółek 2008, nr 11, s. 2?8.
Weiss I., Szumański A. (w:) Prawo spółek, pod red. W. Pyzioła, A. Szumańskiego, I. Weissa, Warszawa 2014.
Vermeylen V. (w:) European Cross-Border Mergers and Reorganisations, eds. J. Vermeylen, I. vande Velde, Oxford 2012.
Zarębińska S. (w:) Kodeks spółek handlowych. Komentarz, pod red. Z. Jary, Warszawa 2014.