Słowa kluczowe
limitations on freedom of contract
law of obligation in Central and Southeast Europe
new Polish Civil Code
Abstrakt
A group of Polish scholars is preparing an Academic Draft of a New Civil Code (ADCC) that is supposed to replace the current Polish Civil Code. The scholars are continuing the work started by the Polish Codification Commission of the Civil Law (an advisory body of the Minister of Justice) after the members of the Commission were relieved of their duties in December 2015. One of the questions that the drafters of the new civil code must answer is how to limit the freedom of contract in the new codification. The drafters must determine whether to explicitly articulate the principle of the freedom of contract in the new codification and how to limit it. Further, they must decide where to locate the provision prescribing the limitations, what acts they should apply to, what limitations should be provided and how to interpret them. Since 1990, the law in post-communist countries has been recodified to adjust to new economic, social and political conditions. The author presents the limitations of the freedom of contract adopted in the most recent codifications in Central and Southeast Europe in the context of proposals made in the (academic) draft of a new Polish Civil Code. In particular, civil codes from Lithuania, Estonia, the Czech Republic and Hungary, as well as acts regulating the law of obligations which entered into force in Slovenia and Croatia are considered. In addition, for purposes of comparison, the text briefly presents legal provisions adopted in selected instruments proposing the harmonization of European private law, as well as in the BGB, the Dutch Civil Code and the Civil Code of Quebec.
Bibliografia
Bączyk K.: Zasada swobody umów w prawie polskim (in:) Studia Iuridca Toruniensia, Przemiany polskiego prawa, vol. 2, E. Kustry (Ed.), Toruń 2002.
Bejcek J.: Das ABGB und das tschechische Zivil- und Handelsrecht (in:) 200 Jahre ABGB — Ausstrahlungen. Die Bedeutung der Kodifikation für andere Staaten und andere Rechtskulturen, M. Geistlinger and others (Eds.), Wien 2011.
Bohata P.: Grundsatzentwurf des neuen tschechischen Zivilrechts, Zeitschrift zur Rechts- und Wirtschaftsentwicklung in den Staaten Mittel- und Osteuropas 2001, pp. 295–296.
Bohata P.: Neugestaltung des tschechischen Zivilrechts — Teil 1 — Allgemeiner Teil des zukünftigen BGB, Zeitschrift zur Rechts- und Wirtschaftsentwicklung in den Staaten Mittel- und Osteuropas 2011, pp. 353–360.
Bohata P.: Neugestaltung des tschechischen Zivilrechts — Teil 2 — Sachen und Rechtsgeschäfte, Zeitschrift zur Rechts- und Wirtschaftsentwicklung in den Staaten Mittel- und Osteuropas 2012, pp. 7–13.
Csach K., Laclavikova M.: Das ABGB und das slowakische Zivilrecht (in:) 200 Jahre ABGB — Ausstrahlungen. Die Bedeutung der Kodifikation für andere Staaten und andere Rechtskulturen, M. Geistlinger and others (Eds.), Wien 2011.
Didžiulis L.: Contract Law in Lithuania, 2019.
Elischer D.: The New Czech Civil Code. Principles, Perspectives and Objectives of Actual Czech Civil Law Recodification: On the Way to Monistic Conception of Obligation Law?, Dereito 2010, No. 19, pp. 431–448.
Gardos P.: Recodification of the Hungarian Civil Law, European Review of Private Law 2007, No. 5, pp. 707–723.
Gorenc V. and others: Komentar zakona o obveznim odnosima, Zagreb 2014.
Gumbis J.: The Impact of the ABGB on the Lithuanian Civil Law (in:) 200 Jahre ABGB — Ausstrahlungen. Die Bedeutung der Kodifikation für andere Staaten und andere Rechtskulturen, M. Geistlinger and others (Eds.), Wien 2011.
Guść J.: O właściwości (naturze) stosunku prawnego, Państwo i Prawo 1997, No. 4, pp. 16–25.
Gutowski M.: Nieważność czynności prawnej, Warszawa 2006.
Hamza G.: Geschichte der Kodifikation des Zivilrechts in Ungarn, AFDUDC 2008, No. 12, pp. 533–544.
Justyński T.: Nadużycie prawa w polskim prawie cywilnym, Kraków 2000.
Käerdi M.: Estonia and the new civil law (in:) Regional Private Laws and Codification in Europe, H.L. MacQueen and others (Eds.), Cambridge 2003.
Karwat P.: Obejście prawa podatkowego, Warszawa 2002.
Kisfaludi A.: The Influence of Harmonisation of Private Law on the Development of the Civil Law in Hungary, Juridica International 2008, pp. 130–136.
Kodeks cywilny. Księga I. Część ogólna. Projekt z objaśnieniami, https://www.projektkc.uj.edu.pl/index.php/projekty, accessed 22 February 2020.
Kõve V.: Applicable Law in the Light of Modern Law of Obligations and Bases for the Preparation of the Law of Obligations Act, Juridica International 2001, pp. 30–37.
Kull I.: Effect of Harmonisation of European Civil Law on Development of Estonian Law of Obligations, Juridica International 1998, pp. 98–102.
Kull I.: Principle of Freedom of Contract in European Civil Law and Reform of Law of Obligations in Estonia (in:) Tiesību transformācijas problēmas sakarā ar integrāciju Eiropas Savienībā: starptautiskās konferences materiāli: Problems of Transformation of Law in Connection with European Integration, J. Lazdiņš (Ed.), Riga 2002.
Kull I.: European and Estonian Law of Obligations — Transposition of Law or Mutual Influence?, Juridica International 2004, pp. 32–44.
Kull I.: Reform of Contract Law in Estonia: Influences of Harmonisation of European Private Law, Juridica International 2008, pp. 122–129.
Küpper H.: Ungarns neues BGB — Teil 1: Entstehung und Inhalt, Zeitschrift zur Rechts- und Wirtschaftsentwicklung in den Staaten Mittel- und Osteuropas 2014, pp. 129–135.
Leszczyński L.: Funkcje klauzul odsyłających a model ich tworzenia w systemie prawa, Państwo i Prawo 2000, No. 7, pp. 3–17.
Łętowska E. (Ed.): Prawo zobowiązań — część ogólna, System prawa prywatnego, vol. 5, 2nd edn, Warszawa 2013.
Łętowska E. and Wiewiórowska-Domagalska A.: The Common Frame of Reference — The Perspective of a new Member State, ERCL 2007, No. 3, pp. 277–294.
Luts M.: Textbook of Pandects or New Style of Legislation in Estonia?, Juridica International 2001, pp. 152–158.
Machnikowski P.: Zasada swobody umów jako problem kodyfikacyjny (in:) Czterdzieści lat kodeksu cywilnego. Materiały z Ogólnopolskiego Zjazdu Cywilistów w Rzeszowie (8–10 października 2004 r.), M. Sawczuk (Ed.), Kraków 2006.
Mączyński A.: Die Entwicklung und die Reformpläne des polnischen Privatrechts (in:) Privatrechtsentwicklung in Zentral- und Osteuropa, R. Welser (Ed.), Wien 2008.
Menyhárd A.: Contracts (in:) Introduction to Hungarian Law, A. Harmathy (Ed.), 2nd edn, 2019.
Mikelenas V.: Unification and Harmonisation of Law at the Turn of the Millennium: The Lithuanian Experience, Uniform Law Review 2000, No. 2, pp. 243–260.
Mikelenas V.: The Influence of Instruments of Harmonisation of Private Law upon the Reform of Civil Law in Lithuania, Juridica International 2008, pp. 143–150.
Mikelenas V.: The Main Features of the New Lithuanian Contract Law System Based on the Civil Code of 2000, Juridica International 2005, pp. 42–50.
Mikk H.: Zur Reform des Zivilrechts in Estland, Jahrbuch für Ostrecht 2001, No. 42, pp. 31–52.
Miler D.: Czynności mające na celu obejście ustawy na tle orzecznictwa sądów polskich, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2019, No. 4,
pp. 109–124.
Mizaras N.: Das neue Zivil- und Zivilprozessrecht in Litauen, Zeitschrift für Europäisches Privatrecht 2002, pp. 466–488.
Možina M.: Harmonisation of Private Law in Europe and the Development of Private Law in Slovenia, Juridica International 2008, pp. 173–180.
Možina M. and Vlahek A.: Contract Law in Slovenia, The Netherlands 2019.
Nikšic S.: Contract Law (in:) Introduction to the Law of Croatia, T. Josipović (Ed.), Introduction to the Law of Croatia, The Netherlands 2014.
Osajda K. (Ed.): Kodeks cywilny. Komentarz, vol. II, Warszawa 2013.
Petrov J.: Občanský zákoník: komentář, Praha 2017.
Pilich M.: Zasady współżycia społecznego, dobre obyczaje czy dobra wiara? Dylematy nowelizacji klauzul generalnych prawa cywilnego w perspektywie europejskiej, Studia Prawnicze 2006, No. 4, pp. 37–57.
Pisuliński J.: Struktura części ogólnej prawa zobowiązań (wprowadzenie do dyskusji), Transformacje Prawa Prywatnego 2017, No. 2, pp. 37–51.
Poczobut J.: Geschichtlicher Hintergrund, heutiger Stand und Perspektiven des polnischen Privatrechts (in:) Privatrechtsentwicklung in Zentral- und Osteuropa, R. Welser (Ed.), Wien 2008.
Polajnar-Pavcik A.: Neukodifikationen des Privatrechts in Slowenien (in:) Kodifikácia, europeizácia a harmonizácia súkromného práva, P. Blaho and J. Švidroň (Eds.), Bratislava 2005.
Radwański Z.: Kodifikationsprobleme des Zivilrechts in Polen (in:) Kodifikácia, europeizácia a harmonizácia súkromného práva, P. Blaho and J. Švidroň (Eds.), Bratislava 2005.
Radwański Z.: Zielona Księga. Optymalna wizja Kodeksu cywilnego w Rzeczypospolitej Polskiej, 2006.
Radwański Z.: Zielona Księga. Optymalna wizja kodeksu cywilnego Rzeczypospolitej Polskiej, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2007, No. 1, pp. 5–16.
Radwański Z.: Prawo cywilne — część ogólna, System prawa prywatnego, vol. 2, 2nd edn, Warszawa 2008.
Radwański Z.: Aktualność posłużenia się częścią ogólną kodeksu cywilnego jako instrumentem regulacji prawa prywatnego, Transformacje Prawa Prywatnego 2010, No. 4, pp. 13–20.
Redakcja: Projekt Kodeksu cywilnego. Księga pierwsza. Sprawozdanie z dyskusji przeprowadzonej w Izbie Cywilnej Sądu Najwyższego, Przegląd Sądowy 2010, No. 2, pp. 104–123.
Reich N.: Transformation of Contract Law and Civil Justice in the New EU Member Countries — The Example of the Baltic States, Hungary and Poland (in:) The Institutional Framework of European Private Law, F. Cafaggi (Ed.), Oxford 2006.
Rudolf C.: Slowenien: Neues Schuldgesetzbuch in Kraft, WGO — Monatshefte für Osteuropäisches Recht 2002, pp. 7–8.
Safjan M.: Klauzule generalne w prawie cywilnym (przyczynek do dyskusji), Państwo i Prawo 1990, No. 11, pp. 48–59.
Safjan M.: Zasada swobody umów (uwagi wstępne na tle wykładni art. 353(1) k.c.), Państwo i Prawo 1993, No. 4, pp. 12–19.
Schulze U.: Das litauische Zivilrecht — Entwicklung, IPR und Allgemeiner Teil, WGO — Monatshefte für Osteuropäisches Recht 2001, pp. 331–356.
Slakoper Y.: Allgemeines Bürgerliches Gesetzbuch (ABGB) und kroatisches bürgerliches Recht (in:) 200 Jahre ABGB — Ausstrahlungen. Die Bedeutung der Kodifikation für andere Staaten und andere Rechtskulturen, M. Geistlinger and others (Eds.), Wien 2011.
Slakoper Z. and Gorenc V.: Obvezno pravo — Opći dio, Zagreb 2009.
Sawczuk M. (Ed.): Czterdzieści lat kodeksu cywilnego. Materiały z Ogólnopolskiego Zjazdu Cywilistów w Rzeszowie (8–10 października 2004 r.), Kraków 2006.
Stawecki T.: Obejście prawa. Szkic na temat granic prawa i zasad jego wykładni (in:) Nadużycie prawa, H. Izdebski and A. Stępkowski (Eds.), Warszawa 2003.
Steinke D.: Die Zivilrechtsordnungen des Baltikums unter dem Einfluss ausländischer, insbesondere deutscher Rechtsquellen, Osnabrück 2009.
Tichý L.: Processes of Modernisation of Private Law Compared, and the CFR’s Influence, Juridica International 2008, pp. 35–42.
Tichý L.: Stand und Entwicklung des Privatrechts und der Tschechischen Republik (in:) Privatrechtsentwicklung in Zentral- und Osteuropa, R. Welser (Ed.), Wien 2008.
Tracz G., Zoll F.: Przewłaszczenie na zabezpieczenie, Kraków 1996.
Trstenjak V.: Zivilrecht in Slowenien: Entwicklung und Stand der Dinge heute, Zeitschrift für Europäisches Privatrecht 2000, pp. 77–89.
Trstenjak V.: Das neue slowenische Obligationenrecht, WGO — Monatshefte für Osteuropäisches Recht 2002, pp. 90–110.
Trstenjak V.: Das ABGB in Slowenien (in:) Festschrift 200 Jahre ABGB, C. Fischer-Czermak and others (Eds.), vol. 1, Wien 2011.
Varul P.: Creation of New Private Law in Estonia, Rechtstheorie 2000, nos. 3–4, pp. 349–370.
Varul P.: Legal Policy Decisions and Choices in the Creation of New Private Law in Estonia, Juridica International 2000, pp. 104–118.
Varul P.: Estonian Private Law and the European Union (in:) Tiesību transformācijas problēmas sakarā ar integrāciju Eiropas Savienībā: starptautiskās konferences materiāli: Problems of Transformation of Law in Connection with European Integration, J. Lazdiņš (Ed.), Riga 2002.
Varul P.: The New Estonian Civil Code (in:) Zivilrechtsreform im Baltikum, H. Heiss (Ed.), Tübingen 2006.
Varul P.: The Creation of New Estonian Private Law, European Review of Private Law 2008, No. 1, pp. 95–109.
Varul P.: The Impact of Harmonisation of Private Law on the Reform of Civil Law in the New Member States (in:) The Foundations of European Private Law, R. Brownsword and others (Eds.), Oxford, Portland 2011.
Vékás L.: Über die Expertenvorlage eines neuen Zivilgesetzbuches für Ungarn, Zeitschrift für Europäisches Privatrecht 2009, pp. 536–563.
Vékás L.: Über das ungarische Zivilgesetzbuch im Spiegel der neueren europäischen Privatrechtsentwicklung, Zeitschrift für Europäisches Privatrecht 2016, pp. 37–52.
Wąsowicz W.: Obejście prawa jako przyczyna nieważności czynności prawnej, Kwartalnik Prawa Prywatnego 1999, No. 1, pp. 69–95.
Wabnitz H.-B., Holländer P. (Eds.): Einführung in das tschechische Recht, München 2009.
Zieliński T.: Klauzule generalne w nowym porządku konstytucyjnym, Państwo i Prawo 1997, nos. 11–12, pp. 134–147.
Zimmermann R.: The civil law in European codes (in:) Regional Private Laws and Codification in Europe, H.L. MacQueen and others (Eds.), Cambridge 2003.
Zukas T.: Reception of the Unidroit Principles of International Commercial Contracts and the Principles of European Contract Law in Lithuania (in:) The UNIDROIT Principles 2004: Their Impact on Contractual Practice, Jurisprudence and Codification. Reports of the ISDC Colloquium (8/9 June 2006), E. Cashin-Ritaine
and E. Lein (Eds.), Zürich 2007.
Zukas T.: Einfluss der «Unidroit Principles of International Commercial Contracts» und der «Principles of European Contract Law» auf die Transformation des Vertragsrechts in Litauen, Bern 2011.
Żuławska C.: Wokół zasady wolności umów (art. 3531 k.c. i wykładnia zwyczaju), Acta Universitatis Wratislaviensis, No. 1690, Prawo CCXXXVIII, Wrocław 1994, pp. 173–186.