Słowa kluczowe
autorskie prawa osobiste
derelikcja
zrzeczenie się prawa podmiotowego
prawo porównawcze
czynności prawne jednostronne
czynności prawne rozporządzające
domena publiczna
prawo własności przemysłowej
wygaśnięcie ochrony autorskoprawnej
licencje Creative `Commons
zrzeczenie się praw autorskich
Abstrakt
Some time ago, the academic community of Western research centres began examining the possibility of the definitive relinquishment of copyrights (both economic and moral rights) by virtue of the author's will, which led to WIPO reports adopting a comparative approach to this issue. The Polish doctrine has paid relatively little attention to the subject of copyright relinquishment, effectively marginalising the issue; hence the need for this study. This article briefly outlines the concept of copyright relinquishment, which allows an author to voluntarily relinquish the copyright to their own work, thereby placing it in the public domain and making it non-appropriable. The article then examines various solutions in foreign legal systems, either directly referencing this concept (e.g., Colombia, Chile, Kenya) or implementing it to varying degrees (e.g., France, India, Norway, Luxembourg, the USA, and the United Kingdom). Within the Polish legal system, the possibility of copyright relinquishment is first analysed in the framework of private law, specifically dispositive and unilateral legal acts. Additionally, conclusions are drawn by analogy to property law - specifically the concept of dereliction (Article 181 of the Civil Code). The main part of the article, however, focuses on analysing the normative framework - particularly Articles 16 and 17 of the Copyright and Related Rights Act - and doctrinal perspectives on the possibility of relinquishing either economic or moral rights. This analysis leads to the conclusion that, under de lege lata, relinquishing copyright in Poland is not currently possible. The analysis leads the author to conclude that emerging socio-economic needs, which require rethinking and adjusting existing normative solutions, may significantly influence the evolution of legal doctrine. Over time, this may also lead to broader transformations in private law in general and copyright law in particular.
Bibliografia
Banaszczyk Z. (w:) system prawa prywatnego, t. 1, Prawo cywilne - część ogólna, pod red. M. Safjana, Warszawa 2012.
Barta J., Markiewicz R.: Prawo autorskie, Warszawa 2016.
Bojańczyk K. (w:) Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, pod red. W. Machały, R.M. Sarbińskiego, Warszawa 2019, art. 16.
Bończak-Kucharczyk E. (w:) Ustawa o gospodarce nieruchomościami. Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2024, art. 16.
Branc S.: O Dominio Publico no Direito Autoral brasileiro: Uma Obra Em Dominio Publico, Rio de Janeiro 2011.
Brzózka K.: Problematyka prawna przekazania utworu do domeny publicznej i zrzeczenia się praw autorskich w oświadczeniu Creative Commons "0", Przegląd Prawniczy Uniwersytetu Warszawskiego 2019, nr 1.
Chardeaux M.A.: Les Choses Communes, Paris 2006.
Choisy S.: Le domaine public en droit d'auteur, Paris 2002.
Ciszewski J., Bocianowska J., Ciszewski M. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, pod red. P. Nazaruka, LEX/el. 2023, art. 180.
Clement-Fontaine M.: Les oeuvres libres, Montpellier 2006.
Cornish W.R., Llewelyn D., Alpin T.: Intellectual Property. Patents, Copyright, Trade marks and Allied Rights, London 2019.
Czachórski W., Brzozowski A., Safjan M., Skowrońska-Bocian E.: Zobowiązania. Zarys wykładu, Warszawa 2009.
Czajkowska-Dąbrowska M.: Treść (elementy "struktury") prawa autorskiego a treść prawa własności (w:) Z zagadnień współczesnego prawa cywilnego. Księga pamiątkowa ku czci profesora Tomasza Dybowskiego, pod red. J. Błeszyńskiego, J. Rajskiego, M. Safjana, E. Skowrońskiej, Studia Iuridica 1994, t. XXI.
Czajkowska-Dąbrowska M.: Własność czy własności (intelektualne)? (w:) Współczesne problemy prawa handlowego. Księga jubileuszowa dedykowana prof. dr hab. marii Poźniak-niedzielskiej, pod red. A. Kidyby, R. Skubisza, Kraków 2007.
Czajkowska-Dąbrowska M.: Pola eksploatacji utworów, czyli o dezintegracji pojęcia (w:) spory o własność intelektualną. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorom Januszowi Barcie i Ryszardowi Markiewiczowi, pod red. A. Matlaka, S. Stanisławskiej-Kloc, Warszawa 2013.
Czajkowska-Dąbrowska M. (w:) system prawa prywatnego, t. 13, Prawo autorskie, pod red. J. Barty, Warszawa 2017.
Dajczak W., Giaro T., Longchamps de Berier F.: Prawo rzymskie. U podstaw prawa prywatnego, Warszawa 2018.
Dusollier S.: scoping study on Copyright and Related Rights and the Public Domain, WIPO Publication, March 2011.
Ferenc-Szydełko E. (w:) Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, wyd. 4, pod red. E. Ferenc-Szydełko, Warszawa 2021, art. 16 i 17.
Filipiak T.A. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, t. II, Własność i inne prawa rzeczowe, pod red. A. Kidyby, Warszawa 2012, art. 180.
Frankel S., Gervais D.J.: Advanced Introduction to International Intellectual Property, Cheltenham 2016.
Garlicki L.: Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Warszawa 2021.
Gienas K.: Trenowanie AI a prawo autorskie, ZNUJ, PPWI 2024, z. 3.
Giesen B.: Umowa licencyjna w prawie autorskim. struktura i charakter prawny, Warszawa 2013.
Giesen B.: Własnościowy model prawa autorskiego - analiza koncepcji przyjętej w prawie polskim, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2015, z. 3.
Gliściński K. (w:) Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, pod red. A. Michalaka, Warszawa 2019, art. 17.
Gniewek E.: Prawo rzeczowe, Warszawa 2016.
Gniewek E., Mikosz R. (w:) system prawa prywatnego, t. 3, Prawo rzeczowe, pod red. E. Gniewka, Warszawa 2020.
Grzybowski S., Kopff A., Serda J.: Zagadnienia prawa autorskiego, Warszawa 1973.
Grzybowski S. (w:) System prawa cywilnego, t. 1, Część ogólna, pod red. W. Czachórskiego, S. Grzybowskiego, Wrocław-Warszawa 1985.
Guadamuz A.: Comparative analysis of national approach on voluntary copyright relinquishment, WIPO Report CDIP/13/NF/6, Genewa 2014.
Gudowski J. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, t. II, Własność i inne prawa rzeczowe, pod red. J. Gudowskiego, Warszawa 2016, art. 180.
Ignatowicz J., Stefaniuk K.: Prawo rzeczowe, Warszawa 2022.
Jankowska M. (w:) Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, pod red. P. ślęzaka, Warszawa 2017, art. 16.
Johnson P.: Dedication Copyright to the Public Domain, Modern Law Review 2008, nr 71(4).
Kępiński J. (w:) Kodeks cywilny, t. I, Komentarz do art. 1-352, pod red. M. Gutowskiego, Warszawa 2021, art. 180.
Klafkowska-Waśniowska K. (w:) Ustawy autorskie. Komentarze, t. I, pod red. R. Markiewicza, Warszawa 2021, art. 17.
Klat-Górska E. (w:) A. Bródka, A. Nikiforów, J. Wilk, E. Klat-Górska: gospodarka nieruchomościami. Komentarz, Warszawa 2024, art. 16.
Kopff A.: Prawo cywilne a prawo dóbr niematerialnych, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Wynalazczości i Ochrony Własności Intelektualnej 1975, z. 5.
Kopff A.: Przedmiot własności intelektualnej a konstrukcje prawne, PiP 1978.
Kozińska J. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, t. II, Własność i inne prawa rzeczowe (art. 126-352), pod red. M. Frasa, M. Habdas, Warszawa 2018, art. 180.
Księżak P.: Rzeczy niczyje, Rejent 2005, nr 4.
Księżak P. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, pod red. K. Osajdy (seria), W. Borysiaka (tom), Warszawa 2023, art. 180.
Lambert E.: La fonction du droit civil compare, t. I, Les Conceptions etroites ou unilaterales, Paris 1903.
von Lewiński S.: International Copyright Law and Policy, Oxford-New York 2008.
de Loynes de Fumichon B.: Introduction au droit compare, Journal de Droit Compare du Pacifique, vol. II, Association de Legislation Comparee de Pays du Pacifique 2013.
Lucas-Schloetter A. (w:) EU Copyright Law. A Commentary, Second Edition, eds. I. Stamatoudi, P. Torremans, Cheltenham and Northampton 2021.
Machała W.: Wybrane cywilnoprawne aspekty licencji "creative commons", Monitor Prawniczy 2009, nr 8.
Machała W. (w:) Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, pod red. R.M. Sarbińskiego, Warszawa 2019, art. 17.
Mały słownik łacińsko-polski, pod red. J. Korpantego, Warszawa 2001.
Markiewicz R.: Ilustrowane prawo autorskie, Warszawa 2018.
Markiewicz R.: Zabawy z prawem autorskim dawne i nowe, Warszawa 2022.
Matusiak I. (w:) Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, pod red. P. ślęzaka, Warszawa 2017, art. 17.
Michalak A. (w:) Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, pod red. A. Michalaka, Warszawa 2019, art. 16.
Niedośpiał M.: swoboda czynności prawnych, Bielsko-Biała 2004.
Niewęgłowski A. (w:) Prawo autorskie. Komentarz, Warszawa 2021, art. 17.
Niżankowska A.-M.: Prawo do integralności utworu, Warszawa 2007.
Nowicka A. (w:) Ustawy autorskie. Komentarze, t. I, pod red. R. Markiewicza, Warszawa 2021, art. 4.
Nowińska E., Promińska U., Szczepanowska-Kozłowska E.: Prawa własności przemysłowej. Przedmiot, treść i naruszenie, Warszawa 2021.
Ogiegło L.: Wstęp do rozważań nad problematyką jednostronnych czynności prawnych w prawie zobowiązań, Studia Iuridica Silesiana 1991, nr 16.
Okoń Z. (w:) Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, pod red. D. Flisaka, Warszawa 2015, art. 17.
Pacek G.: Prawo autorskie a "nielegalna" sztuka - opis problemów z perspektywy graffiti (w:) Qui bene dubitat, bene sciet. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Ewie Nowińskiej, pod red. J. Barty, J. Chwalby, R. Markiewicza, P. Wasilewskiego, Warszawa 2018.
Pacek G. (w:) Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, pod red. A. Michalaka, Warszawa 2019, art. 4.
Peukert A.: Die gemeinfreiheit, begriff, Funktion, Dogmatik, Tubingen 2012.
Peukert A.: A Doctrine of the Public Domain, Research Paper of the Faculty of Law of the Goethe University Frankfurt a.M. 2016, z. 1.
Poźniak-Niedzielska M., Niewęgłowski A.: Dzieła osierocone - nowe wyzwania dla polskiego prawa autorskiego, ZNUJ, PPWI 2013, z. 122.
Poźniak-Niedzielska M., Szczotka J.: Prawo autorskie. Zarys problematyki, Warszawa 2020.
Pyziak-Szafnicka M. (w:) system prawa prywatnego, t. 1, Prawo cywilne - część ogólna, pod red. M. Safjana, Warszawa 2012.
Radwański Z., Olejniczak A., Grykiel J. (w:) system prawa prywatnego, t. 2, Prawo cywilne - część ogólna, pod red. Z. Radwańskiego, A. Olejniczaka, Warszawa 2019.
Radwański Z., Olejniczak A.: Prawo cywilne - część ogólna, Warszawa 2021.
Ritterman S.: Komentarz do ustawy o prawie autorskim, Kraków 1937.
Rozwadowski W. (w:) system prawa prywatnego, t. 1, Prawo cywilne - część ogólna, pod red. M. Safjana, Warszawa 2012.
Safjan M.: Zasada swobody umów, PiP 1993, z. 4.
Skowrońska-Bocian E., Warciński M. (w:) Kodeks cywilny, t. I, Komentarz. Art. 1-44910, pod red. K. Pietrzykowskiego, Warszawa 2020, art. 180.
Sołtysiński S.: Czynności rozporządzające. Przyczynek do analizy podstawowych pojęć cywilistycznych (w:) Rozprawy z prawa cywilnego. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Witolda Czachórskiego, pod red. J. Błeszyńskiego, J. Rajskiego, Warszawa 1985.
Sójka-Zielińska K.: Historia prawa, Warszawa 2022.
Stanisławska-Kloc S. (w:) Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, pod red. D. Flisaka, Warszawa 2015, art. 16.
Syrek-Gerstenkorn L.: Nawiązanie stosunku licencji Creative Commons w prawie polskim, ZNUJ, PPWI 2018, z. 1.
Szydło M. (w:) Kodeks cywilny. Komentarz, pod red. E. Gniewka, P. Machnikowskiego, Warszawa 2021, art. 180.
Tafforeau P., Monnerie C.: Droit de la propriete intellectuelle, Issy-les-Moulineaux 2015.
Targosz T.: Konstrukcja autorskich praw majątkowych, czyli o odkrywaniu na nowo Ameryki (w:) Opus auctorem laudat. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Monice Czajkowskiej-Dąbrowskiej, pod red. K. Szczepanowskiej-Kozłowskiej, I. Matusiak, Ł. Żelechowskiego, Warszawa 2019.
Traple E. (w:) system prawa prywatnego, t. 13, Prawo autorskie, pod red. J. Barty, Warszawa 2017.
Tułodziecki A. (w:) J. Jaworski, A. Prusaczyk, A. Tułodziecki, M. Wolanin: Ustawa o gospodarce nieruchomościami. Komentarz, Warszawa 2023, art. 16.
Wolter A., Ignatowicz J., Stefaniuk K.: Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, Warszawa 2020.
Wyrwiński M.: Autorskie prawa osobiste w obrocie prawnym, Warszawa 2019.
Wyrwiński M. (w:) Ustawy autorskie. Komentarze, t. I, pod red. R. Markiewicza, Warszawa 2021, art. 16.
Zaradkiewicz K. (w:) Kodeks cywilny, t. I, Komentarz. Art. 1-44910, pod red. K. Pietrzykowskiego, Warszawa 2020, art. 246.
Zoll F.: Polska ustawa o prawie autorskim i Konwencja berneńska, Warszawa-Kraków-Lwów-Poznań 1926.
Zubik M.: Prawo konstytucyjne współczesnej Polski, Warszawa 2022.
Żelechowski Ł.: Zastaw i użytkowanie na prawie ochronnym na znak towarowy (w:) Znaki towarowe i ich ochrona, pod red. R. Skubisza, Warszawa 2019.
Żelechowski Ł.: Odszkodowanie ryczałtowe za naruszenie praw własności intelektualnej a przesłanka szkody i związku przyczynowego (w:) In Varietate Concordia. Księga jubileuszowa Profesora Ryszarda Skubisza, pod red. E. Całki, A. Jakubeckiego, M. Nazara, A. Niewęgłowskiego, R. Poździka, Warszawa 2022.
Żelechowski Ł.: Wyłączenie autorskoprawnej ochrony opisów patentowych i ochronnych na tle zagadnienia kumulacji praw własności intelektualnej, ZNUJ, PPWI 2022, z. 4.